Төрөппүттэрбит – сэрии сылларын оҕолоро

Мин ийэм, Аввакумова Светлана Николаевна, Малышев Николай Романович уонна Васильева Вера Артемьевна улахан кыыстара, 1942 сыл бэс ыйын 17 күнүгэр төрөөбүтэ. Ийэлээх аҕата ол кэмҥэ Чычымах оскуолатыгар учууталлыыллар эбит. Аҕата Николай Романвич саха тылын уонна математиканы үөрэтэрэ. Ийэтэ Вера Артемьевна 1939 сылтан алын кылаас учуутала эбит.

Эһэбит сэрии буолан аармыйаҕа ыҥырыллыы саҕаламмытыгар 1942 сыллаахха Аҕа дойдуну көмүскүү фроҥҥа барбыт. Аянитов Мэхээлэ дьиэтин таһыттан элбэх дьону сэриигэ атаарааһын буолбут. Ытаһыы-соҥоһуу, аймалҕан да баар эбит. Аҕатын ийэтэ Вера Артемьевна атаарбыт. Николай Романович сүрдээх холку үһү: «Аармыйаҕа барбыт барыта өлөр үһү дуо, эргиллэн кэлиэхпит буоллаҕа дии»- диирин үөрэнээччилэрэ өйдөөн хаалбыттар.

Эбээбит Вера Артемьевна сэрии кэмигэр 2-3 саастаах кыра оҕолоох сылдьан оскуолаҕа үлэтин таһынан 100-кэ киһилээх нуучча тылыгар «всеобуч» аһыллан онно үлэлээбит.

Николай Романович сэриигэ Московскай, Рязанскай, Смоленскай уобаластарга кыргыспыт. Бастаан 5-с, онтон 20-с армия 197 стрелковай полкатыгар оһуобай химическэй взводка химическэй разведка отделениетын клмандирынан сылдьыбыт. Смоленскай таһыгар улаханнык бааһыран Москва, Баку куораттар госпиталларыгар сыл аҥаара курдук эмтэнэн, 2-с группалаах инбэлиит буолан сэрииттэн сыыйыллан кэлбит. Саҥа кэлэригэр илиитигэр бааһырыылаах, бэрэбээскилээх эбитэ үһү. Оскуолаҕа кэлээт военруктаабыт, үөрэнээччилэри физкультураҕа уонна нэдиэлэҕэ алтата байыаннай үөрэххэ бэлэмниир буолбут. Сүрдээх холку, элбэх саҥата суох, үрдүк көнө уҥуохтаах, дараҕар саннылаах, лоп-бааччы ылыннарыылаах саҥалаах уонна тутта-хапта сылдьара дьоһун буолан, бэйэтэ да байыаннайга майгынныыра эбитэ үһү. Винтовка чаастарын ыһарга, хомуйарга, сыал ытарга, уолаттары хаарга сыылларга, хайыһарга үөрэппит. Эһээбит сэрии туһунан кэпсиирин биирдэ да истибэтэҕим, сэриигэ сылдьыбытын ахтарын сөбүлээбэт этэ диэн өйдөбүл иҥэн хаалбыт.

Аҕам, Аввакумов Владимир Яковлевич, Аввакумов Яков Васильевич, Елена Ивановна дьиэ кэргэннэригэр бастакы оҕонон ыам ыйын 31 күнүгэр төрөөбүтэ. Аҕата, биһиги эһээбит 5 кылаас үөрэхтээх холкуос суоччута эбит. 1943 сыллаахха ыам ыйыгар сэриигэ ыҥырыллыбыт. Япония кыраныыссатыгар Маньчжурия Хайлар куоратын босхолооһуҥҥа 9-с стрелковай полкаҕа сэриилэспит. Ол кыргыһыыга уон тыһыынчаттан тахса киһи өлбүтүн, бааһырбыт дьон хааннара хайа эниэтинэн үрэх уутунуу сүүрүгүрбүтүн, утатан сарсыардааҥҥы сииккэ таҥастарын соһон айахтарыгар ыган тамахтарын сиигитэллэрин, аччыктаан дьабарааскыны өлөрөн сииллэрин кэпсиир эбитэ үһү. Эһэбит сэриигэ барарыгар аҕам 1 саастаах оҕоэбит. Кэргэнин, оҕотун ахтан, кыракый уолчаанын түһэҕэр көтөҕөн олорор японец хаартыскатын булан сэриигэ сылдьарын тухары гимнастеркатыг сиэбигэр укта сылдьыбытын ахтара үһү. Яков Васильевич сэрииттэн 1946 сыллаахха ыһыах күн дойдутугар төннөн кэлбит.

Дьоммут төһө да сэрии аччык сылларыгар күн сирин көрдөллөр, икки өттүттэн аҕалара сэрииттэн тыыннаах төннөн кэлэн аҕа тапталын, оҕо дьолун билбиттэрэ.

Үлэһит, онтон холбоһон ыал буолан, 4 оҕону төрөтөн нэһилиэк биир тутаах ытыктанар ыалын аатын сүкпүттэрэ. Светослана Николаевна – СӨ Доруобуйа харыстабылын үтүөлээҕэ, өр кэмҥэ балыыһаҕа медсестранан, кэлин детсадка үлэлээбитэ, активистка, нэһилиэк дьахталларын сэбиэтин салайааччыта этэ. Владимир Яковлевич тустуунан, хайыһарынан дьарыктанара, элбэхтик оскуола, нэһилиэк, оройуон чиэһин көмүскээбитэ. Идэтинэн суоппар, Харбалаах бастакы тутааччыта этэ.

Ийэлээх аҕабыт олохторун тухары төрөөбүт Чычымахтарыгар үлэлээн-хамсаан үтүө майгыларынан, үлэһиттэринэн дьон-сэргэ ытыктабылын ылбыттара, олохтон туораан баран биир дойдулаахтарыгар умнуллубат өйдөбүл буолбуттара. Билигин кинилэр оҕолоро, 8 сиэннэрэ, 2 хос сиэннэрэ төрөппүттэрбит олохторун салҕыыбыт, үтүө ааттарын ааттатабыт.

Кыыстара Аввакумова Н. В.