Сэрии саҕаланар сылларыгар 15 саастаах этим. Олорор сирбит оройуонтан 18 көстөөх сиргэ буолан, хаһыат ый буолан баран тиийэрэ. Радио диэн суох этэ. Инньэ гынан сэрии буолбутун хойутаан истибиппит. Дьон-сэргэ оччо аймаммат этэ. Буолар буолуохтааҕын курдук истэн кэбиспиппит. Ити сайын колхозка хаһыа да буолан оттуу сылдьан, омурҕаммытыгар эбиэттии олордубут. Онно биир нуучча киһитэ кэлэн, сэрии туһунан кэпсээн ааспыта. Немецтэр Москваны ылбыттар, Сталин Новосибирскайга күрээбит, сотору немецтэр кэлэн колхоһу ыһыахтара. Сүөһүгүтүн үллэрэн биэриэхтэрэ. Уопсайга оттоомоҥ, бэйэҕитигэр оттооҥ, диир. Немецтэр үчүгэй дьон, үрүҥ бурдугуан, куурусса сымыытынан күҥҥэ алтата аһыыллар. Тыллара саха тылыгар маарынныыр. Эһиги начаас немец тылын билиэххит диир.
Онтон мин куоракка үөрэнэ барбытым. Онно тиийэн истибитим ити нуучча букатын сымыйаны кэпсээбит эбит.  1943 с. сайыныгар диэри куоракка олорон, 6-7 кылааска үөрэммитим. Карточканан бородуукта ылан аһыырбыт. Рабочайдарга 800 гр., сулууспалаахха 600 гр., оҕолорго уонна үлэлээбэт кырдьаҕастарга 400 гр. килиэби биэрэллэрэ. Олох топпот этим. Ол да буоллар тыа сиригэр кураан буолан, аһыҥа наһаа үөскээн тыаны кытта сиирин, дьоннор хоргуйан өлөллөрүн истэрим уонна барыахпын баҕарбат этим. 1943 с. убайбын армияҕа ылбыттара. Соҕотох хааламмын тыаҕа тахсарга күһэллибитим.. Ити сыл сайына ардахтаах буолан, от-бурдук үчүгэйдик үүммүтэ. Дьон-сэргэ тыын ылбыта. Үлэни кыайар киһи суох буолбута колхозка. Оҕонньор, эмээхсин, оҕо-дьахтар хаалбыттара. Үлэ чааһа, өрөбүл, уоппуска диэнэ суох хараҥаттан хараҥаҕа үлэлээн хачыгырайаҕын. Ол үрдүнэн аһыыр ас, таҥнар таҥас тиийбэтин соро. Арааһынай ааттаах нолуоктар түһэллэрэ. Ону сатаан төлөөбөккө хаайыыга да барааччы баара. Этинэн, арыынан, харчынан фроҥҥа диэн наһаа элбэҕи хомуйаллара. Кыһыл Армия кыайарын туһугар тыылга хаалбыттар туохтарын барытын биэрэргэ бэлэм этилэр. Армияны аһынан хааччыйар сыаллаах балыктыыр артыаллар тэриллибиттэрэ.  Сэрии бүтэригэр артыалга балыксытынан сылдьыбытым. Сэрии бүппүтүн сайын биирдэ истибиппит. Бары бэйэ бэйэбититтэн  ыраах учаастактарынан балыктыыр буолан, кыайыы буолбутун атын-атын кэмҥэ истибит буолуохтаахпыт. Онон ханнык да үөрүү-көтүү, бырааһынньыктааһын диэн суоҕа. Үлэлээбиппит курдук үлэлии сылдьыбыппыт. Онон уоттаах сэрии сыллара уоттаах кураанынан доҕуһуолланан, тыылга да кытаанахтары көрсүбүт советскай норуот, өстөөҕү кыайар туһугар туох баар күүһүн-уоҕун, өйүн-санаатын түмпүтэ. Аны хаһан да итинник алдьархай буолбатар ханнык, хаан тохтубатын.
Тыыл, үлэ бэтэрээнэ Николай Романович Табунанов. 16.02.2005