Большаков Гаврил Николаевич (1899-1988) Аҕа дойду Улуу сэриитигэр үлэ фронун кыттыылааҕа

1941-45 сылларга үлэ фронугар сулууспалаабыт. Сођуруу Мальтађа тиийэн тыађа мас кэрдиитигэр үлэлээбит. Мас уһаарыллан кэлиитигэр харабылга турбут, быстах-остох үлэлэргэ үлэлээбит.  Кэлин колхозка, совхозка рабочайынан үлэлээбитэ. «1941-1945 с.с. Ађа дойду Улуу сэриитигэр килбиэннээх үлэтин иһин» мэтээллээх.

***

Мин 1944 с. армияђа ыҥырыллыбытым. Атынан оройуоммутугар тахсыбыппыт. Казармађа мустан 300 буолан Уус-Тааттађа сыарђанан, үксүн сатыы айаннаан тиийбиппит. Алдан үрдүгэр аһаары олордохпутуна, борокуот кэлэн киирбитинэн барбыппыт. Ɵрүс баһыгар күннэри-түүннэри айаннаан сүөкэммиппит. Сүүрбэ көстөөх сири айаннаан Хаанкары үрэххэ тиийэрбитин кытта байыаннай борокуот кэлэн биһигини салгыы илдьэ барбыта.

Сођуруу Мальтађа тиийэн сатыы тахсыбыппыт тимир суол станцията эбит. Сэрии бара турар этэ. Yөрэтэ-үөрэтэ эдэрдэри хаалларан биһигини, 40-ча саастаах дьону, мунньан тыађа мас кэрдиитигэр таһаарбыттара. Хатырык отууга олорон үлэлээбиппит. Онно уон биир буолан сылдьыбыппыт. Онтон тыаттан ууратан киллэрэн, завод анныгар мас уһаарыллан кэлэр сиригэр үһүө буолан, харабылга турбуппут. Yөһэ уон көстөөх сиргэ мас кэрдэн өрүскэ түһэрэллэрэ. Ону сүүрүк устун уһааран ађалан анал сиргэ тохтотоллоро. Ону харабыллыырбыт.  Yрэх тоҥон, мас кэлбэт буолбутугар уурайан, аны атын заводка мас эрбэтэ тахсыбыппыт. Ол маһы тимир суолга таһаллара. Саас ротађа киллэрэн быстах-остох үлэлэргэ сырытыннарбыттара.

 Кулун тутар ыйга комиссия кэлэн көрөн баран дойдубар төнүннэрбитэ. Онон манна 1945 саллаахха кэлбитим. Кэлэрбин кытта кыайыы буолбута.

Ити курдук үлэ фронугар сылдьыбытым.

16.04.1978