Канаев Гаврил Иванович (1916-1987) Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Ааллаах Үүҥҥэ таһаҕас таһыытыгар үлэлээбит

Сэттэ кылаас үөрэхтээх. Армияђа 1943 с. атырдьах ыйыгар балык артыалыгар биригэдьиирдии сылдьан ыҥырыллыбыт. Японияны утары сэриигэ кыттыбыт. 386-с уонна 851-с стрелковай полкаларга 435 конвойнай батальоҥҥа сулууспалаабыт.  1947 с. дойдутугар эргиллэн кэлбит. «Германияны  кыайыы иһин», «Японияны кыайыы иһин» мэтээллээх, И.В. Сталинтан махтал суруктаах. Колхозка, совхозка өр сылларга үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. Кадровай булчут этэ. 

***

 Мин, Канаев Гаврил Иванович, 1916 сыллаахха уруккута Таатта оройуонун II Алдан нэhилиэгэр дьадаҥы кэргэнтэн төрөөбүтүм. Чычымах оскуолатын 7-с кылааhын 1936 сыллаахха бүтэрбитим. Салгыы үөрэммэтэђим. Партиям суох. 1930 с. колхоз тэриллиэђиттэн, совхозка үчүгэйдик үлэлээбитим. Балыксытынан, булчутунан, отчутунан-масчытынан үлэлээбитим.

Советскай армияђа 1943 сылтан 1945 сылга дылы Япония эҥэр сулууспалаабытым. 1945 с. Японияны кыайыы кэнниттэн 1947 сылга дылы НКВД конвойнай войскађа сылдьыбытым.

Нађараадаларым:

1.»За победу над Японией»-  вручено 20 ноября 1946 г.

2. Благодарность приказом Верховного Главнокомандущего тов. Сталина 23 августа 1945 г. №372
3. Удостоверение о награждении значком «Отличник охотничьего промысла»- вручено 17 августа 1957 г.
4. Ветеран труда- вручено 29 марта 1978 г.

Кыайыы юбилейнай мэтээллэрэ уонна элбэх республика, оройуон грамоталара.

Пенсияђа 1971 сыллаахха тахсыбытым, онтон салгыы совхозка үлэлээн баран үс-түөрт сыл буолла сынньаммытым.

1985 с.

***

Абаҕам Гавриил Иванович Канаев улахан үлэһит киһи этэ. Кини айылҕаны өйдүүр, таптыыр ураты сыһыаннааҕа. Дьиэ иһигэр, үгүс дьонноох түмсүүлэргэ уһуннук сылдьарын олох сөбүлээбэт этэ. Үйэтин үгүс аҥаарын байанайдаах баай хара тыа салгыныгар атаарар булчут бастыҥа буолан олорбута. Кини ханнык да үлэттэн толлор диэни билбэккэ, үлэни барытын киһи эрэ астынарын курдук сөбүлээн, таттаран үлэлиир дьонтон биир  бастыҥнара буолуо.

Абаҕабыт анаан-минээн ааҕа-өйдүү сырыттыннар диэн суруйан хаалларбыт ахтыытыгар: “Ааллаах Үүн таһаҕаһын таһыытыгар сылдьыбытым”, — диэн аан маҥнайгынан сурулла сылдьар. Ол сурукка 1916 с. төрөөбүтэ, 1936 с. оскуоланы бүтэрии кэнниттэн Ааллаах Үүҥҥэ таһаҕаһы таһыы ахтыллар.

Канаев аймахтар төрдүлэрэ маайыскайдар, Алдан өрүс үрдүгэр турар Эдьээнтэн саҕаланар. Кэлин Гражданскай сэрии быдан иннинэ хас да быраат Мас Аппанан, Үрдүк Дьаарбанынан (Охотскай Перевоз бөһүөлэгин өрүс уҥуор өттө) тарҕаһан олорбуттар. Отутус сылларга холкуос тэриллэн, онно чилиэнинэн киирэн үлэлээбиттэр. Сыыйа Таатта Амматыгар Канаевтар тиийэн олохсуйан испиттэр. «Кыһыл Алдан» үлэни кыайар кыахтаах дьоно Аҕа дойдуну көмүскүүр сэриигэ сырдык тыыннарын толук ууран, сэрии кэнниттэн холкуос күүһэ мөлтөөн уонна холкуостары бөҕөргөтүү политиката ыытыллан 1952 с. “Кыһыл Алдан” холкуос  “Чычымах” холкуоска холбонон дьон бары Чычымахха көһөн киирбитэ.

Биһиги абаҕабыт сэрии иннинэ сылларга Ааллаах таһаҕаһын таһыыга хаста да сылдьыбыт. Продснаб базата өрүс уҥуор буолан база тэриллиитигэр, от бэлэмнээһинигэр улахан кыттыыны ылбыта. Гаврил Иванович үгүс сэһээннээх кэпсээнньит этэ. Биһиэхэ оҕолорго таһаҕаска, сэриигэ сылдьыбытын, бултааһын туһунан үгүһү кэпсиирэ. Кини 1943 с. сэриигэ ыҥырыллан, дойду илиҥҥи кыраныыссатыгар түбэһэр. Архип Георгиевич Кудринныын- Абаҕыыныскайдыын Японияны утары сэриигэ кыттыбыта. Бастаан Монголияҕа сулууспалыыр. Сэрии буолбутугар Харбин куоракка тиийэр. НКВД чааһыгар түбэһэн билиэн түбэспит дьоппуоннары кэтээн үлэлэтиигэ сылдьыбыта. Дойдутугар 1947 с. төннөн кэлэн холкуоска үлэлээбитинэн барар. 70-с сс. суруйааччы Соловьев В.С. -Болот Боотур иккитэ кэлэн, кини сэһэнин истэ, суруйа диэн анаан-минээн, куска сытыы кэмигэр дурдаттан арахпакка хоно-өрүү сылдьыбыттара. Ол кэмҥэ Болот Боотур «Уһуктуу» романын суруйан түмүктүү сылдьара. Кыһынын бултуура. Кинини кытта бииргэ үлэлээбит кырдьаҕастар, эдэр дьон үтүө тылынан ахталлар.

Канаева Анна Николаевна. 1998 сыл. «Ааллаах Үүн таһаҕасчыттара» кинигэттэн, 52-53 с.