Николаев Аркадий Павлович (1924-1953) Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа

 Учуутал П.А.Николаев (Большев) уола. Оскуола кэнниттэн 1943с. бэс ыйыгар Чурапчы холбоһуктаах оройуоннаађы военкоматынан  армияђа ыҥырыллан барбыт. 1943-1945сс. Уус-Кяхтађа  сулууспалаабыт, Япония сэриитин кыттыылаађа.  1946-1950 сс. Сођурууҥҥу Сахалиҥҥа Чуумпу акыйааннаађы муора сэриитин флотугар  сулууспалаабыт. 1950 с. младшай сержант званиелаах армияттан кэлэн ыал буолан кыыстаах уол икки ођоломмут.  Хаандыгађа, Ытык-Күөлгэ олорбут, ойуур хаhаайыстыбатыгар  үлэлээбит. 

***

Аркадий Павлович Николаев 1924 с. кулун тутар 3 күнүгэр  төрөөбүт.

Ийэтэ Боотурускай улуус кулубатынан үлэлии сылдьыбыт Андриан Иванович Слепцов кыыhа Марина Андриановна (кыра Марыына), ађата учуутал Павел Афанасьевич Николаев (Большев). Павел Афанасьевич бастакы кэргэнэ Марфа Романовна Афанасьеваттан икки кыыстаађа: Мария уонна Анна. Марфа Романовна эдэр сааhыгар ыалдьан өлбүт.

Кыраайы үөрэтээччи Е.Д.Андросов суруйарынан:  «Кыра Марыына бастакы эрэ Сиэллээххэ төрөөн-үөскээн улааппыт Бүөтүр Миитэрэйэбис Сиипсэп диэн киhи эбитэ үhү. Кыhыл этэрээккэ сэриилэhэ сылдьан үрүҥнэртэн өлбүтэ. Инньэ гынан,  кыра Марыына иккиhин  Буоссап уола Байбал Охоноонобус Ньукулаайап диэн киhиэхэ кэргэн тахсар. Аркадий, Тина (ођо сааhыгар ыалдьан өлбүтэ) диэн ођолору төрөтөн хаалларбыта. Аркадий Павлович Николаев Ађа дойду Улуу сэриитин кыттыылаађа этэ. Дьоҥҥо-сэргэђэ амарах сыhыаннаах, киэҥ өйдөөх-санаалаах, билиилээх киhи эбитэ үhү. Ону быстах санаалаах дьон ађата үрүҥнэргэ сулууспалаабытынан ааспакка арахпакка аалыахтааннар, онтон тулуйбакка 1953 сыллаахха эдэр сааhыгар суорума суолламмыта. Ол эрэн ођо-уруу хаалларбыта».

«Аана улаханнара, Аркадий миигиттэн биир-икки сыл ађа, Тина миигиттэн кыра этэ. Аана дьонун көрөр буолан үөрэммэтэђэ. Аркадий сэттэ кылаас үөрэхтээх буолуохтаах. Ођолор сут дьылларга Мэйи Баалы фермаларынан сылдьыбыттара. Yлэлииллэр этэ. Окко туттар сэптэрэ бөдөҥүн сөђө көрөр этим»,- диэн Наум Еремеевич Малышев ахтан-санаан ааспыт.

Павел Афанасьевич бэйэтин дневнигэр уолун туhунан маннык суруйбут бэлиэтээhиннэрэ бааллар:

«1945 г. 25-го ноября откуда-то от кого-то Таня Васильева привезла письмо Аркаши и 2 его фото (наверно с демобилизованным).

29.11 После 7 июля от Аркадия не было письма, поэтому боялись — не умер ли на японской войне. Но сегодня получили письмо 27 августа.

3.12 Аркаша пишет от 6 октября о получении 200 р. перевода.

Наконец мы 1 апреля здесь получили его письмо от 3 марта о том, что он доехал на Сахалин Карсаков {25 февраля 1946 года. И оказался зачисленным в Тихоокеанский военно-морской флот…

Как потом впоследствии получилось эта морская служба задержала Аркадия до 1950г. марта месяца. Будь она проклята!»

Бу строкалары аађаммыт  Павел Афанасьевич уолун туhугар хайдахтаах долгуйбутун, кэтэспитин  өйдүүбүт.  Сэттэ сыл кэтэhиэх диэтэххэ уhун кэм буоллађа, эттэххэ эрэ дөбөҥ.

1950 с. младшай сержант званиелаах армияттан кэлэн ыал буолан кыыстаах уол икки ођоломмут.  Хаандыгађа, Ытык-Күөлгэ олорбут, ойуур хаhаайыстыбатыгар  үлэлээбит. 

 Кыыhа Кладкина Христина Аркадьевна Тыараhађа олорор, үс кыыстаах, сиэннэрдээх. Уола  Анатолий Аркадьевич Ытык Күөлгэ олорор, ХДСУ-га үтүө суобастаахтык үлэлээн Россия Бочуоттаах суол оҥорооччута ааты ылбыта.

Табунанова Мария Платоновна

Кулун тутар ый, 2025 с.

(1.Николаев-Буоссап Уола, П. А.-.  Күннээҕи бэлиэтээһиннэр /хомуйан оҥордулар: Г.С. Корнилова, А.П. Черосова. – Дьокуускай : Офсет, 2022. –204 с.

2. Учуутал Павел Николаев-Буоссап Уола /хомуйан оҥордулар: Г.С. Корнилова, А.П. Черосова. –Дьокуускай: Дани-Алмас, 2023. –208 с.)

 «Таптыыр дьонум Павел уонна Тина дорообото тутуҥ!. Доруобуйам үчүгэй буолан биэрдэ, онон баран эрэбин. Бэҕэһээ да суруйбутум, бүгүн эмиэ суруйабын аргыс түбэспиччэ. Дьэ баран да баран сурук харса суох ыыта сылдьыам. Эн да кытаатан сурукта суруйар буол…  Кыһанан үч;гэйдик олор, эргийэн кэлэн көрсүһүөхпүт. Мин үлэҕэ бардым диэн суруйуум алҕас эбит, лыжнай командаҕа түбэспит үһүбүн. Антах тиийэн баран харчы уо.д.а. наада буоларын суруйуом. Суруйар бүттэ, үчүгэйдик, доруобайдык олоруҥ кэлиэхпэр дылы. Хаһан көрсүөххэ дылы быраһаайдарыҥ. Хааллым оҕоҥ А. Николаев. 10/ VI. 43 г.» — диэн суруйбут аҕатыгар суругар. («Учуутал Павел Николаев-Буоссап уола», 140 стр.)