Софронов Петр Данилович (1922-1941) Аҕа дойду Улуу сэриитигэр сураҕа суох сүппүт буойун

Аллараа Амма нэһилиэгэр төрөөбүт.  1936-1938 сылларга Таатта оройуонун народнай судьуйатыгар сэкирэтээринэн, cуут уураађын толорооччунан үлэлээбит. 1939с. Алдан куоракка горнай техникумҥа үөрэнэ киирбит. Сэрии сађаланаатын кытта 1941с. ыҥырыллан Новосибирскайга байыаннай үөрэххэ үөрэммит. Ахсынньы ыйга арђаа фроҥҥа кыргыһыы хонуутугар сурађа суох сүппүт.

***

Петр Данилович 1922 сыллаах төрүөх. 1935 сыллаахха Чычымах сэттэ кылаастаах оскуолатын бүтэрэр. 1936-1938 сылларга Таатта оройуонун народнай судьуйатыгар сэкирэтээринэн, cуут уураађын толорооччунан үлэлээбит. 1939с. сайын Охотскай Перевозка тахсан II Алдантан пароходунан Алдан куоратыгар тиийэн горнай техникумҥа үөрэнэ киирбит. Ађабыт биир биэни атыылаан, ол харчытын биэрэн тэрийэн-бэрийэн атаарбыт. Петр 1941 сыллаахха  Алдан куоратыттан  Германия сэриинэн түһээтин кытта, Ађа дойду сэриитигэр ыҥырыллан барар. 1941 сыллаахха  балађан ыйын 21 күнүгэр «Н.С.О. город Новосибирск, Локсевская улица, почтовое отделение №8 п/я 12/4-а» диэн аадырыстан суруйбута. Байыаннай үөрэххэ сылдьарын туђунан суруйбут этэ. Ол суруга ахсынньы 14 күнүгэр кэлбитэ. «1941 сыллаахха  ахсынньы ыйга кыргыһыы хонуутугар сурађа суох сүттэ» диэн биллэрии кэлбитэ.

Мин армияттан төннөн иһэн 1944 сыллаах күһүн Алдан куоратыгар кэлбитим. Онно Алдан өрүскэ бүтэһик пароходу биир күнүнэн куоттаран кэлэммин өрүһүнэн массыына суола туруор дылы биэс уон хоммутум. Мин быраатым үөрэммит горнай техникумун көрбүтүм уонна онно сылдьан билэр дьоннорун көрсөн кэпсэппитим. Кэлин ситэн-хотон бөдөҥ киһи буолбутун кэпсээбиттэрэ. Манна ситэ да илигинэ бөдөҥ, бэйэтин чахчы кыанар уол этэ. 17 сааһыгар балайда кыанар Хатылыков Степан Степанович диэн 40-чалаах киһини тустан охторбута. Алдаҥҥа армияђа барыан иннинэ дьиэ тута сылдьан бэрэбинэни таах көтөђөр этэ диэбиттэрэ. Сытыы-хотуу, кыанар, үчүгэй киһи тахсыахтаађа, баара эрэ 19 сааһыгар сэрии хонуутугар охтубута.

Софронов Степан Данилович

Петр Данилович Софронов байыаннай үөрэххэ сылдьан дьонугар ыыппыт суруга.

1941 сыл. Балађан ыйын 21 күнэ.

Эһи уолгутуттан Бүөтүртэн дорооболоруҥ!

Ађам Данил, убайым Ыстапаан Дайыылабыс, балтым Даайа.

Солун соччо суох. Доруобуйа олус үчүгэйэ суох. Ас-таҥас мөлтөх. Бары бириэмэђэ аччык буолабыт. Ол курдук бу биһи полкобай оскуолабыт байыаннай бириэмэ буолан олус куһађаннык аһатар. Онтон үчүгэйэ диэн толооҥҥо хортуосканы бааһынаттан булан быһађынан сиикэйдии кыһан сиибит. Бу мин эрэ  буолбатах, бары хас да тыһыынчанан ахсааннаах киһи бары бу курдук аһыыбыт.

Нуорма быһыытынан күҥҥэ 600 гр килиэп, үс тэриэлкэ туой уута, икки луоска хааһы буолар, дьэ, бу аһынан 24 чааһы аһарађын, күҥҥэ 10 чаас атаххар бэриллэр. Барытын бигээн баран хаама-сүүрэ сылдьађын. Бу кэнниттэн олорон эрэ 6 чаас үөрэнэђин, 4 чаас ардыгар сынньаныахха сөп, онон 24 чааһыҥ бүтэн хаалар. Олоро түһэн уоскуйар бириэмэ суох буолар. Киһи күн-түүн мөлтөөн, ыран иһэр.

Куорат олохтоохторо өрөбүл күн олбуор нөҥүө уоран ађалан ас атыылыыллар. Харчылаах киһи син өрөбүл күн тото аһыа эбит. Манан бэйэм туспунан суруйарым бүтэр.

Эһи төһө бэркэ олорођут? Доруобуйађыт хайдађый? Ађам хайдах сылдьађын? Ађам эн миигин суохтаама. Yс сылынан эргиллэн тиийиэм. Бу оскуолабын ађыйах сылынан бүтэрэбин уонна үлэлии барабын. Оччођо кэм арыычча усулуобуйађа тиксиэм, куруук бу курдук буолуо суођа. Ађам! Ɵйдөө! Мин манна гражданскай эбээһинэспин толоро сылдьабын. Хас сэбиэскэй гражданин Сталинскай конституция ыйыытынан сылдьабыт.

Ађам, эн мин суохпар олус үчүгэйдик сырыт! Сурукта суруй! Уонна миигин суохтаама!

Суругум бүттэ, эһигиттэн солуннаах суругу күүтэбин.

Федоралаах ханна олороллоруй, ођолоро хайдађый? Даайа хайдах сылдьар? Аадырыһын суруйуҥ, мин эһиэхэ хаста да суруйбутум.

Мин аадырыһым. НСО город Новосибирск, Логтевая улица. Почт. отдел. в п/я и 12/4 — «а». Эђэрдэни кытта Бүөтүр.