Софронов Степан Архипович (1912-1941) Эстонскай ССР КГБ комитетын сотруднига, майор Аҕа дойду Улуу сэриитигэр олоҕун толук уурбута

 Аллараа Амма нэһилиэгэр төрөөбүт. Чычымах оскуолатын 7-с кылааһын бүтэрэр. Салгыы Дьокуускай куорат кооперативнай техникумугар пушной отделениеђа үөрэнэр. Онтон  Дьокуускайга национальнай-байыаннай оскуолађа 1936-37сс. үөрэммит. Байыаннай үөрэх бары предметтэригэр уонна көрдөбүллэригэр ситиһиилээхтик үөрэммит курсаны 1937с. Саха АССР НКВД систематыгар үлэђэ аныыллар. 1941с. Ленинград куоракка Государствођа куттал суох буолуу үрдүкү оскуолатын бүтэрбитэ. Эстонскай ССР КГБ комитетын сотруднига, майор 1941 с. атырдьах ыйыгар сэрии уотун Балтийскай муорађа Эзель арыытыгар көрсүбүт. Ити кэнниттэн кини дьылђата хайдах салаллыбыта биллибэт.

 ***

Ленинградка үөрэммитэ

 Степан Архипович Софронов ођо сааhа төрөөбүт нэhилиэгэр, таптыыр Амматыгар ааспыта. Ийэтэ, ађата үөрэђэ суох дьадаҥы ыал этилэр. Кинилэр үс ођолоохторо. Төhө дађаны кырыымчык олохтоох буоллаллар, ођолорун үөрэхтээх дьон оҥорор үтүө бађалаахтара.

Улахан уоллара Михаил үрдүк үөрэхтээх республика үтүөлээх зоотехнига этэ. Ɵр салларга Саха АССР Министрдэрин Советыгар консультанынан үлэлээбитэ. Иккис ођолоро Степан этэ. Кыыстара Татьяна дойдутугар сэттэ кылаастаах оскуоланы бүтэрбитэ.

Кинилэр оскуолаттан ађыc километр ыраах Тарађана алааhыгар олорбуттара. Ођолор онтон сылдьан үөрэммиттэрэ. Оскуолађа Степан үчүгэй общественник буола улааппыта. Ленинскэй комсомол чилиэнинэн ылыллыбыта. Кини 1929 сыл сир түҥэтигэр маҥнайгы «Кыhа» артыалы тэрийиигэ көмөлөспүтэ, үөрэђэ суођу үөрэхтээhиҥҥэ, итэђэли  утары охсуhууга активнайдык кыттыбыта. Бэйэтин кыанар, тэтиэнэх уонна кытыгырас киhи этэ. Балта Татьяна Архиповна ахтарынан, биирдэ Якутскайтан сынньабылыгар кэлэ сылдьан Григорий Софроновы (Дьөhүөккэни) тустан кыайбыттаах.

Степан 1932-1936 сс. Якутскайдаађы пушной техникумҥа үөрэммитэ. Техникуму бүтэрээт, идэтинэн үлэлээбэккэ, Якутскайдаађы национальнай- байыаннай оскуолађа киирбитэ. Ити оскуола кэнниттэн 1940 сылга диэри НКВД Бүлүү оройонунаађы секторыгар үлэлээбитэ. Эдэр үүнэн эрэр үлэhити 1940 сыл НКГБ Ленинград куораттаађы үрдүкү оскуолатын курсугар ыыппыттара. Ити курсу бүтэрээт, 1941 сал Эстонскай ССР НКГБ  дьаhалыгар командировкаламмыта.

Степан Архипович анаммыт сиригэр бэс ыйын сађатыгар тиийэрин кытта Эстонскай ССР государствођа куттал суох буолуутун народнай комиссариатын Эзель арыыга Саарескай уезка анаабыта. 1941 сыл атырдьах ыйын 28-29 күннэригэр Наркомат эвакуацияђа барар кэмнэригэр кини саҥа анаммыт миэстэтигэр хаалбыта диэн биhиги ыйытыыбытыгар Эстонскай ССР Министрдэрин Советын иhинээђи государствођа куттал суох буолуутун комитетын председателин көмөлөhөөxxүтэ А.Ляпчихин 1967 сылга суругунан эппиэттээбитэ.

Онон кини кэлин дьылђата кыайан биллибэтэђэ. Дођорбут, биир дойдулаахпыт сэрии бастакы уотун ити арыыга көрсүбүт уонна онно сырдык олођо быстыбыт буолуохтаах эрэ диирбитигэр тиийэбит.

Малышев Николай Романович

«Таатта» хаhыат, 5.05.1984с.