Христофоров Гавриил Михайлович (1914-1943) Аҕа дойду Улуу сэриитигэр олоҕун толук уурбут буойун

 Аллараа Амма нэһилиэгэр Тарађана алааска төрөөбүт. Христофоровтар 1933-34сс. диэки «Көрдөрүүлээх» артыалыгар кэлэн  олохсуйбуттар. Гавриил Михайлович сэрии иннинэ Сиэллээх нэһилиэгин Сэбиэтин исполкомун бэрэсэдээтэлинэн үлэлээбит. Дьокуускайга национальнай-байыаннай оскуолађа 1937-38 с.с. үөрэммит. 1941с. Ураллаађы Молотовка (Пермь) тиийэн «Юг» диэн станцияђа барбыт, саллааттары үөрэтэн сулууспатын сађалыыр. Сотору кэминэн фроҥҥа Смоленскай куорат туһаайытынан сэриилэһэр. 1943 с. ыам ыйын 2 күнүгэр Рязань куоракка госпитальга сытан  өлбүт. «Скорбященскай» кылабыыһађа көмүллэн сытар. (стр. 113 ПМА, с. 236 Кузьмина ЕФ).

***

Сырдык тыынын толук уурбута

Христофоров Гаврил Михайлович 1916 сыллаахха Саха АССР оччотоођуга Таатта оройуона, билиҥҥитэ нуучча революционера Петр Алексеев аатынан оройуон, Аллараа Амма нэһилиэгэр дьадаҥы бааһынай кэргэнигэр төрөөбүтэ.

Ађата Михаил Тарађана диэн бэрт кэрэ көстүүлээх алааска олохтоох саха киһитэ. Михаил Христофоров уола  Ганялыын 1933-34 сс. диэки Сиэллээх нэһилиэгин «Көрдөрүүлээх» артыалыгар кэлэн олохсуйбута. Кини «Көрдөрүүлээххэ» Уһун Халдьаайы диэн сиргэ олорбута. Ађалаах ийэтэ үлэни кыайбат ыарыһах этилэр, онон бэрт эрэйдээхтик иитиллибитэ. Гаврил Чычымах оскуолатын бэһис кылааһын үөрэнэ бүтэрэн баран, үлэлээн төрөппүттэрин иитэр кыһалђаттан, салгыы үөрэммэтэђэ. 

Саҥардыы тэриллибит колхозка сайын оттоон, кыһын араас үлэђэ үлэлээн, бултаан ийэлээх ађатын иитэн олорбута. 1935 сыл Сиэллээх нэһилиэгэр совет секретарынан үлэђэ ылыллыбыта, совекка чилиэнинэн талыллыбыта. Кини олус ыраас буочардаах, дьыалабыай, суруксут киһи этэ. 1937 сыллаахха көҥүл өттүнэн тылланан Якутскай куоракка киирэн Саха национальнай байыаннай оскуолатыгар үөрэммитэ. Бу оскуоланы икки сыл ситиһиилээхтик үөрэнэн, младшай политрук званиелаах бүтэрбитэ. Yөрэђин бүтэрээт, нэһилиэгэр тахсан н/советын секретарынан, солбуйар председателинэн үлэлээбитэ. Yөрэхтэн тахсан баран, Сиэллээх нэһилиэгин киһитэ, Кривошапкин Егор (Тођустаах Дьөгүөр) кыыһа Пелагея Егоровнаны кэргэн ылбыта.

Пелагея Егоровна сэттэ кылаас үөрэхтээђэ, бастаан Сиэллээх, онтон Чөркөөх оскуолаларын үөрэнэн бүтэрбитэ. Якутскайга кылгас кэмҥэ педрабфакка үөрэнэ сылдьыбыта. Сэрии сылларыгар «Көрдөрүүлээх»  колхозка бухгалтердаабыта, онтон үлэһит илии тиийбэтинэн дояркалыы сылдьан, ыарыһах буолан  өлбүтэ.

Гаврил Михайлович нэһилиэгэр үлэлии сырыттађына, Ађа дойду Улуу сэриитэ сађаламмыта. 1941 сыл сэрии буоларын кытта, аан бастаан  национальнай байыаннай оскуоланы бүтэрбиттэр ыҥырыллан барыыларыгар барбыта.

Гаврил кыра уҥуохтаах, кыһыл хааннаах, сытыы-хотуу, нэһилиэгин дьонугар-сэргэтигэр ытыктатан-таптатан испит эдэр киһи этэ. Кини эрдэ комсомолга киирбитэ, кыра сылдьан нэһилиэк кулаактарын, урут үрүҥ этэрээтигэр сылдьыбыт дьоннор нэһилиэк үлэтигэр, колхозтары тэрийиигэ утарсыыларын утары активнайдык охсуспута.  Нэһилиэккэ ыраас олох иһин, улахан киһини үөрэхтээһиҥҥэ активнай кыттыыны ылбыта.

Кини Ађа дойду сэриитин фронугар тиийбитэ сотору биллибитэ. Ол гынан баран сотору сођус нэһилиэк сэбиэтигэр аадырыстанан, геройдуу кыргыһа сылдьан өлбүтүн туһунан байыаннай чааһын биллэриитэ кэлбитэ. Ол биллэрии кэргэнэ Пелагея Егоровнађа туттарыллыбыт. Гаврил Михайлович баара суођа 25 сааһыгар, күөгэйэр күнүгэр олохтон туораабыта. Ол кылгас кэмҥэ дьон өйүгэр-санаатыгар сүппэт-оспот кэрэ өйдөбүлү хаалларбыта.

Кини армияђа бараары туран, урут сэбиэккэ бииргэ үлэлээбит киһитигэр Итириков Дмитрий Хрисанфовичка: «Миигин киһи оҥорбутуҥ, ииппитиҥ. Ону умнуом суођа, быраһаай»,- диэн этэн барбыт. Киниттэн биир кыыс ођо хаалбыта. Ол кыыс Христофорова Людмила Гаврильевна, билигин ЫБСЛКС Алексеевскай РК аппараатыгар үлэлии сылдьар.

Бэс ыйын 8 күнэ, 1967 с.

(Петров М.А. «Сырдык ааттарын үйэтитэн». Дьокуускай. 2005с. 112-114 стр.)