Чабыкин Гаврил Иннокентьевич (1903-1942)  Аҕа дойду Улуу сэриитигэр олоҕун толук уурбут буойун

24 сааһыгар диэри Сиэллээх нэһилиэгэр олорбута. Онтон «Көрдөрүүлээххэ» көһөн киирэн колхоһу тэрийсэр. Ол колхозка солбуйааччы председателинэн, суотчутунан, ферма сэбиэдиссэйинэн үлэлиир. Биригэдьиирдии сылдьан 1941с. сэриигэ ыҥырыллыбыт. Гаврил Иннокентьевич — «Чабыыкын сүүрүк» диэн Саха сиригэр ыраађы сүүрүүгэ рекорду олохтообут ат хаһаайына. 1942c. сэтинньи 25 күнүгэр Ийэ дойдутун көмүскэлигэр олођун  толук уурбут. Калининскай уобалас Зубцовскай оройуонун Холм Березуйский диэн дэриэбинэтигэр уопсай көмүүгэ  кистэммит.

 ***

Чабыкин Гаврил Иннокентьевич  «Көрдөрүүлээх» холкуоска  биригэдьиирдии сылдьан 1941 с. сэриигэ ыҥырыллыбыт уонна сэрии хонуутугар охтубут. «Алтынньыга 1942 с. өлбүт, көмүллүбүт сирэ биллибэт» диэн Ытык Күөлгэ бэчээттэммит «Память» 1-кы кинигэтигэр суруллубут.

  2015с. сайыныгар Чабыкин Гаврил Иннокентьевич сиэнэ Саввина Ирина Егоровна — Сырдаабыт  Кыайыы 70 сылынан эhэтин олорбут сирин-уотун көрөн, биир эмэ билэр киhини көрсөн кэпсэтэр бађалаах Чычымахха кэлэн барбыта. Интернетинэн көрдөөн, эhэтин суолун булан, үөрүүтэ улахан этэ. Эhэтэ Чабыкин буолбакка, Чебылин диэн араспаанньаланан урут көстүбэтэх эбит. Дойдута Саха сирэ, Таатта оройуонуттан, «Кердюгэн» диэн дэриэбинэттэн диэн суруллубут.  Ирина эhэтэ олорбут сирэ «Көрдүгэн» диэн ааттаађын истэн соhуйбута. Гаврил Иннокентьевич сођотох кыыhа Чабыкина Таня элбэх ођолонон, тэнийэн олороллорун истэн үөрбүппүт. Эмиэ биир сурађа суох сүппүт саллааппыт аата-суола биллэн, ханна көмүллэ сытара көстөн үөрүү буолбута. Ирина Егоровна: «Эhиэхэ өссө хаартыската баар эбит”,- диэн улаханнык үөрбүтэ, махтаммыта.

Ити курдук 1942 c. сэтинньи 25 күнүгэр Ийэ дойдутун көмүскэлигэр олођун  толук уурбут саллаат Чабыкин Гаврил Иннокентьевич Калининскай уобалас Зубцовскай оройуонун Холм Березуйский диэн дэриэбинэтигэр уопсай көмүүгэ  кистэммит. Ити билиҥҥитинэн Тверь куорат таhа. Кэргэнэ Попова Фекла Даниловна, 1905 с. төрүөх, эрдэ бађайы өлөөхтөөбүт эбит.

Республикађа  аатырбыт сүүрүк ат хаhаайына Гаврил Иннокентьевич сэриигэ барыан иннинэ атын кытта киhилии кэпсэтэн, бырастыылаhан баран, өлөрбүтүн туhунан Ирина Егоровна кэпсээниттэн: «Кэнники, 1941 сыллаахха, ат олох кырдьыбытын кэннэ сэрии сађаланан, күhүн эhэм аармыйађа ыҥырыллан, атын өлөрөн, сэриигэ барар бэстилиэнэй остуолун дьонугар-сэргэтигэр тэрийбит. Онно, атын өлөрүөн иннинэ эhэм, атын моонньуттан кууhан туран өр да өр атыттан ааттаспытын-көрдөспүтүн туhунан ийэм мин олох кыра эрдэхпиттэн, харађыттан уу-хаар баhа олорон кэпсиир буолара. Оччолорго ийэм, сэттэлээх-ађыстаах ођо, ол аас-туор кэмҥэ, төhө да биир кэм аччык кэриэтэ да сырыттар, ађата хараастыбыт сирэйин-харађын көрөн, «сыа сиэм» диэн үөрбүтэ мэлийэн, ађатыгар сүүрэн тиийэн атађар сөрүөстэ түспүт.

Ол онно ађата атыгар туhаайан: «Ɵлөр-сүтэр кэммит дьэ кэллэ! Бу алдьархай ааҥнаабатађа буоллар мин эйигин бэйэлээх бэйэм илиибинэн ама өлөрөр этим! Барахсаным, бука диэн баалаама. Эйигин манна сир-халлаан икки ардыгар бырађан бардахпына, ким  көрүөй-харайыай. Бу ыарахан кэмҥэ күүстээх үлэттэн иэдэйиэҥ, ат аатыттан ааhыаҥ турдађа, онон, күндү дођорум, бырастыы гын!»- диэн  ытыы-ытыы өссө да элбэђи саҥара тураахтаабыт… Ол кэннэ атын харађын өрбөђүнэн баайан баран сүүскэ биэрбит, ата эрэйдээх  хаhаайына тугу этэрин өйдөөбүттүү,   муннун  сиргэ  анньан туран эрэ  биэрээхтээбит…

Ити курдук Гаврил Иннокентьевич Чабыкин дьонун-сэргэтин кытта бырастыылаhан, уоттаах сэриигэ баран дойдутун көмүскэлигэр сырдык тыына быстыбыт.

Гаврил Иннокентьевич сођотох кыыhа Татьяна Чабыкиннар сыдьааннарын тэнитэн, сиэннэр эhэлэрин олођун салгыыллар. Биир сиэнэ Ирина Егоровна Саввина билигин Дьокуускайга олорор, «Илии сылааhа» диэн Украинађа анал байыаннай операцияђа барар саха саллааттарыгар таҥас тигэр сыах салайааччыта.

  Ефимова Татьяна Васильевна

Кулун тутар, 2025 с.