Валентина Семеновна Кривошапкина

Дьэбдьэкиэй эдьиийи холобур оҥостуҥ!

Аламай күннүү сырдык киһини

Эйэҕэс майгылаах, амарах санаалаах

Улахан учуутал — Дьэбдьэкиэй эдьиийбин

Хоһооммор хоһуйар, ырыабар ыпсарар

Түгэним тосхойдо, сүрэҕим эппэйдэ!

Майгылаах бастыҥа, үлэһит үтүөтэ

Кэскиллээх идэни дэгиттэр баһылаан,

Ийэ тыл кэрэтигэр ыччаты умсугутан,

 Дьоллоох олоххо бэлэмнээн такайбыт

Учуутал бастыҥа — Дьэбдьэкиэй барахсан!

Уран тыл уустарын дьаныһан үөрэппит,

Алыптаах айар тыл абылаҥар уһуйбут,

Талааннаах учуутал үлэтэ түмүктээх –

Туйаҕын хатарар солбугун хаалларбыт,

Дьоһуннаах учуутал — Дьэбдьэкиэй эдьиийбит!

Аллараа Амматтан махталлаах ыччата

Кэриэстиир-ытыктыыр бэлиэ күннэри

Үүнэр көлүөнэ ыччакка тэрийэр,

Үйэлээх бэлэҕи – кинигэ бэчээттээн,

Дьэбдьэкиэй эдьиийи аатын үйэтитэр!

Ырааҕы-киэҥи ырыҥалыыр ыччатым!

Кэрэ киһини, иһирэх ийэни,

Улахан Учууталы холобур оҥостон,

Олоҕун, үлэтин чинчийэн билиҥ,

Уйгулаах олоххут суолдьута оҥостун!

 Таатта Харбалаах.

Кулун тутар, 2015 сыл.

***

Галина Дмитриевна Егорова

Эн мөссүөнүҥ өрүү ыраас, сырдык

(Евдокия Ивановна Софроноваҕа)

Икки-үс күн быыс булан кэпсэппэтэххэ

«Эн биһи бэйэ-бэйэбититтэн «наһаа ыраах»

олорор буоламмыт оскуолаҕа эрэ көрсөбүт…» —

дии-дии күлэр-үөрэр буоларыҥ.

Оччоҕо: сэмэлэммит курдук сананарым.

Аргыстаһан иһэн суолга буор өрө бурҕайан таҕыстаҕына:

«Ии, куттаныма, ити сир иччилэрэ барахсаттар…» —

диэн миигин уоскутарыҥ.

Оччоҕо: айылҕа кистэлэҥэ үгүһүн өйдүүбүн.

Уруокка ыҥырар чуораан лыҥкынаатаҕына:

«Чэ, мин чыычаахтарбар бардым…» —

дии-дии кылааһыҥ диэки тиэтэйэриҥ.

Оччоҕо: «атын дьон оҕотун таптыахха сөп эбит дуу»

диэн толкуй киирэрэ.

Туох эрэ көрүдьүөһү, күлүүлээҕи

Кэпсээри, этээри гыннаххына

Мүчүк-мүчүк гына мичээрдээн ыларыҥ.

Оччоҕо: сэргэхсийэ-сэргии түһэрим.

Ардыгар куһаҕан быһыы,

Хоп-сип сирилээн кэллэҕинэ

«Дьэ буоллаҕа…» — диэн

Курус гына, хомойо түһэриҥ.

Ахсынньы тымныы сарсыардатыгар

Үлэбэр тиэтэйэн суолга ситэн кэллэхпинэ:

«Ээ, эн эбиккин дуу. Миигин күүтүмэ, тоҥуоҥ…» —

диэн миигин тымныыттан күрэтэриҥ.

Билигин өйдүүбүн: бэйэм да билбэппинэн,

Эйиигиттэн үгүскэ үөрэммит, такайыллыбыт эбиппин:

Үлэҕэ, дьоҥҥо уонна олоххо сыһыаҥҥа.

Эн мөссүөнүҥ өрүү ыраас, сырдык.

***

Анна Егоровна Васильева

Саха тылын учуутала

(акростих)

Сахалыы сатаан анаарыы

Ааһан иһэн буолбатах

Хоһооҥҥо этиллэр нарын тыл

Ааҕар билэр буоллахха

Төрөөбүт төрүт тылынан

Ыраастык сааһылаан саҥаран:

Лаглаҕар лабаалаах хатыҥы

Ыйдаҥа сөтүөлүүр өрүһүн

Нэлэмэн хочолоох алааһын

Ураннар уутуйан үөскээбит

Чычымах алааһын ыччатын

Умсугутан үөрэппит

Учууталбыт барахсан.

Төрүт тылга уһуйбут

Ахтар-саныыр киһибит

Лыах курдук көтүппүт

Алгыс этэн атаарбыт.

Махтал тылын этэбит

Араас кэмҥэ үөрэммит

Хас биирдии бэйэбит.

Төрөөбүт тылынан саҥаран

Ааспыт кэмнэри санаһан

Намыын кэрэ учууталбытын

Ахтан ааттаан тураммыт

Бука бары умнубаппыт:

«Ыччатыҥ ытыктыыр,

Тапталын билинэр!» — дэһэбит.

 Таатта Чычымах, 15.03.15.

***

Кириллин Александр Егорович

Софронова Евдокия Ивановнаҕа

Амма ыраас уутунуу

Амарах ыра санаалаах,

Аламай күн сырдыгыныы

Абырыыр баҕа санаалаах,

Саха буолан сылдьарбар

Саха тылын үөрэппит,

Саха санаалаах буоларбар

Саха тыынын иҥэрбит,

Чычымах кэрэ алааһыгар

Чахчы сырдык сулустуу,

Чолбон буолан сырдатан

Чаҕылхайдык үөрэппит,

Сирдээҕи олох кэрэтигэр

Саргылаах сайдар кэскилгэ,

Сирдээн илпит учууталым

Софронова Евдокия Ивановна.

Бүлүү куората, 2015 сыл

 ***

Валентина Кулачикова- Үрүччэ

Евдокия Ивановна Софронова

сырдык кэриэһигэр

Эн саха дьахтарын сырдык обраһа

Айылҕаттан айыллан кэлбит

Сайаҕас майгылаах, уйан дууһалаах

Намчы киһи этиҥ.

Кыра бэйэҥ кытаанах санааланан

Тулаайах о5олору иитэн,

Уол оҕону төрөтөн,

Ийэ дьолун билбитиҥ.

Сиргэ төрөөбүт бэлиэҕин

Сахабыт норуотун олоҕун

Өбүгэ саҕаттан үөрэтэн,

Төрөөбүт тылга сүдү тапталы

Сүүһүнэн оҕоҕо тиэртэҕиҥ.

Олус сөбүлүүрүҥ дьон ортотугар

Үөрүүнү, көрү-күлүүнү көҕүлүүргүн.

Ыарахан кэмнэргэ куруутун

Эрэллээх илиигин уунарыҥ,

Үрэллэн эрэри үмүрү тардарыҥ,

Ыһыллан эрэри ыпсара охсоруҥ!

Биир тылы булаҥҥын бар дьоҥҥун

                                       үөрдэриҥ,

Олоххо тардыһар сыдьаайы тиэрдэриҥ,

Кэрэни эрэ кэрэһэлиир, күндү киһибит,

Сырдыкка угуйар сэмэй эдьиийбит

Алааһыҥ дьонугар өлбөөрбөт өйдөбүл

Сылаас сүүрээнэ буолаҥҥын иҥтиҥ.

Ситэрбэтэх ыра санааларгын

Ыччаттарыҥ салгыахтара,

Сыралаах үлэнэн ситиспит

Бочуоттаах ааккын ахтыахтара.

2000 с.

***

Афанасьев Данил Егорович — Талба

Күн киириитэ

 Күн уотун бүтэһик сырдыга

Саҕахха кытара сүтүүтэ,

Сайыһа хаалабын өрүүтүн

Эргийбэт сүтүккэ тэҥниибин.

            Саһарҕа бүтэһик сырдыга

            Кытаран оргууйдук умуллар,

            Ол кэмҥэ саныыбын ааспыты

            Ийэлээх аҕабын эргитэн.

Олооркут эһиги дьоллоохтук

Дьоһун ыал аатыран Алааска,

Киирэр күн кэриэтэ эһиги

Саҕахха саспыккыт ыраатта.

            Букатын кэлбэккин бу сиргэ

            Этиһэн, охсуһан, хайҕаһан,

            Биир буорга сытыахпыт алааска

            Эргийбэт саҕахха саһыахпыт.

Олохпут ыйааҕа кытаанах!

Үчүгэй буолаҥҥын куоппаккын,

Төттөрү үчүгэй эрдэлиэ,

Үлэнэн үйэтин кылгатан.

            Дьоллоохтук олоорто диэхтэрэ

            Оҕолоох, сиэннэрдээх буоллахха.

            Үчүгэй үлэнэн, майгынан

            Дьон — сэргэ махталын ыллахха.

                                                            2000 с.

                                                  ***

Айта Софронова

Эбэм үктээбит ыллыгынан

(Эбэбэр Е.И.Софроноваҕа ананар)

Өйдүүбүн кэпсээнтэн эбэбин,

Көрөбүн сырдык мичээрин,

Өйдөөх номоҕон көрүҥүн,

Өтө көрөр дьоҕурун.

            Олоҕун анаабыт үлэҕэ,

            Сырдыгы саҕар эйгэҕэ,

            Сыралаах үлэтин түмүгэ,

            Саҕыллар кэнчээри ыччакка.

Хаалларбыт бэйэтин кэнниттэн

Үтүө-кэрэ алгыһы.

«Сырдык алаһа» кылааһы

Ымыылаах ыччатын махталын.

Салгыаҕым мин ол үлэтин

Эбэм үктээбит ыллыгынан.

Оччоҕо эмиэ кини курдук

Эргиллиэм бар дьоммор куруук.

Чычымах, 2010

***

Кривошапкина Людмила Гаврильевна

Учуутал эдьиийбэр

(САССР үтүөлээх учуутала Е.И.Софронова5а ананар)

Эдьиийбит барахсан биһиэхэ,

Аҕыйах кэмҥэ да бииргэ,

Алтыһан олорон аастаргын

Балтыларгын – биһигини,

Элбэххэ үөрэтэн барбытын.

Чымынаайытааҕы аймахтарын

Өйдүүбүт, саныыбыт эйиигин

Истиҥ ийэ, эйэҕэс эбээ,

Эдьиий, учуутал быһыытынан.

Оҕо сылдьан толлорбут

Кытаанахтык көрөн ыларгыттан.

Аймах диэн атаахтаппакка

Оҕолору кытта биир тэҥник тутаҥҥын

Мөҕөн, хайҕаан ыларгын.

Саныыбыт күн бүгүн, учуутал эдьиийбит.

Улаатан бараммын алтыһан

Билбитим эдьиийбин чугастык,

Эйэҕэс, сайаҕас майгылаах

Аһыныгас дууһалаах, киэҥ көҕүстээх

Элбэх доҕордоох-атастаах

Учуутал идэтин баһылаабыт

Үлэни кыайа-хото туппут

Нэһилиэк киэн туттар киһитэ буоларгын.

Үөрэппит, такайбыт оҕолорун

Истиҥник саныыллар, ахталлар.

Олоххо бэлэмнээх дьон буоларга

Ийэлии кыһаллан – сүбэлээн

Үтүөҕэ-кэрэҕэ уһуйбуккун

Күн бүгүн махтана

Киэн тутта кэпсииллэр.

Олоххо анаммыт аналгынан

Сэттэ оҕолоох огдообо киһиэхэ

Сүрэҕин аҥаарын холбооҥҥун

Уол оҕонон уруйданан

Аҕыс оҕо ийэтэ буола түспүтүн

Түбүктээх, эппиэтинэстээх үлэни

Нарын санныгар сүкпүтүҥ.

Аһыныгас санаалаах, муударай өйдөөх

Саха Далбар Хотуна буолаҥҥын,

Иэримэ дьиэни иччилээн,

Алаһа дьиэни арчылаан,

Олоҕун аргыһынаан – Арамаанныын

Оҕолоргутун улаатыннаран, үөрэхтээн

Дьоһун дьон оҥортоон

Олорбуккут дьоллоохтук.

Дьылҕа хаан ыйааҕа кытаанах,

Маннык үтүө киһини

Орто дойдуттан күрэтэн

Илдьэ барбыта кыһыылаах!

Ол эрэн, үчүгэй киһи аата үйэлээх

Үйэлэр тухары ааттатар

Үөрэппит оҕолоро элбэхтэр

Эн-мин дэһиспит доҕотторо,

Алтыһан ааспыт атастара,

Оҕолоро, кийииттэрэ-күтүөттэрэ

Аймах-билэ дьонноро.

Үйэтитиэхтэрэ кинилэр өрүүтүн

Сурукка-бичиккэ киллэрэн.

Кылгас да буоллар, чаҕылхай олоҕун

Үлэлээн-хамсаан ааспыт кэмнэрин.

Ситэриэхтэрэ ситэрбэтэҕин,

Оҥоруохтара оҥорботоҕун

Кэннигэр хаалларбыт

Кэнчээри ыччаттара.

Салгыахтара олоҕун

Оҕолообут оҕолорун оҕолоро

Сиэннэр – диэн –күндү дьоннор!

Чымынаайы, 2015с.

***

Табунанова Мария Платоновна

Сырдыкка, кэрэҕэ угуйар үтүө киһи

(Софронова Евдокия Ивановна сырдык кэриэһигэр)

Эйэҕэс эдьиийдии

Истиҥ- иһирэх майгылаах,

Амарах аҕастыы

Алгыстаах айыы санаалаах

Ийэ тыл сүмэтин-сүөгэйин

Кэнчээри ыччакка тиэрдээччи,

Кэскиллээҕи кэрэһэлиир

Кэрэ киһи – эн этиҥ…

Билии-көрүү аартыгар

Умсугутан сирдиириҥ.

Аргыый аҕай, холкутук

Кэпсээн-ипсээн бардаххына,

Мэник-тэник эрэттэр,

Сытыы-сыыдам атастар

Боччумуран, болҕойон,

Сэҥээрэ истэр этилэр.

Оҕо саас дьоллоох кэмин

Умнуллубат аргыһа,

Сырдыкка, кэрэҕэ угуйар

Үтүө киһи – эн этиҥ…

Уруу дьоро киэһэтигэр

Ыал буолар уоллаах кыыска

Алгыс бастыҥын аныырыҥ,

Үөрүүлэрин үллэстэриҥ.

Үөрэппит-такайбыт оҕолоруҥ

Үтүөҕүн өрүү өйдүүллэр.

Уйаҕас дууһалаах учууталы,

Махтана ааккын ааттыыллар.

 Чычымах, 2015

 ***

 Христофорова Анна Васильевна

Күндү Учууталбытыгар Евдокия Ивановнаҕа

Алгыстаах аартыкка атаарбыт

Амарах Айылгы киһибит,

Алыһын астына ахтабыт –

Ааспыты, оҕо саас оһуорун.

Барыбыт, биирдиибит туһугар

Баай, баһаам үтүөнү сахпыккын,

Билигин өйдүүбүт махтана

Боччумнук астына, киэн тутта.

Пионер, комсомол күүрээнин күөдьүтэн

Тулуурдаах, дьүккүөрдээх буоларга ыҥыртыҥ,

Толкуйдаах, дьаныардаах түмүктээх буоларын

Туһаайан, тускуллаан ыччаккар иҥээркин.

Сахалыы муударай, олохтоох тылгынан

Сааһылаан, суолталаан быһаарар эбиккин —

Ураты дириҥи, олоҕу, санааны

Уостубат кэрэни, уйгуну, тапталы.

Олоххо үөрэппит, иҥэрбит илгэҕин

Оҕолор, ыччаттар ылаллар, салгыыллар

Ол иһин махталбыт дириҥин, истиҥин

Оргууйдук, сэмэйдик этэбит, кэпсиибит.

Оҕо саас, дьикти кэм аргыһа

Үтүөкэн Учуутал доҕорбут.

Оҥкуллаан оҥорбут суолгунан

Барыбыт айанныыр бигэтик.

Үөрүүбүт, үлэбит түмүгэ

Тиһиллэр Эн кэрэ ааккынан,

Анаабыт алгыһыҥ, эйэҕэс эркээйиҥ,

Кынаттыыр айаммыт суолугар.

Чычымах, 2015 с.

  ***

Елена Старостина – Хотун Арылы

Учуутал эдьиийбэр

(Ытыктыыр эдьиийбэр Е.И.Софроноваҕа)

Сайаҕас мичээрдээх

Саймаархай куоластаах,

Эйэ5эс сыһыаннаах

Эриэккэс бэйэлээх!

Уруйдаан ыллыыбын

Учуутал эдьиийбин!

Сахалыы тыыннаах

Сааһылыыр тыллаах

Кэҥэтэр эйгэлээх

Кэрэкэ бэйэлээх!

Уруйдаан ыллыыбын

Учуутал эдьиийбин!

Үтүмэн билиилээх

Үтүөкэн майгылаах

Үөрэтэр аналлаах

Үөрүнньэҥ бэйэлээх!

Уруйдаан ыллыыбын

Учуутал эдьиийбин!

Дьокуускай, 2015 сыл, олунньу ый