Кулаковскай Петр Егорович  (30.06.1907-14.08.1969) 1945-1963сс. доруобуйа харыстабылын министрин солбуйааччыта, САССР үтүөлээх бырааһа, «Бочуот знага» орден кавалера

Петр Егорович Кулаковскай Боотурускай улуус IV Дьохсођон нэһилиэгэр Егор Дмитриевич Кулаковскай I (Төгүрүк), Ирина Петровна Собакина  дьиэ кэргэнигэр күн сирин көрбүтэ.

1917с. Чычымах биир кылаастаах начаалынай оскуолатыгар үөрэнэ киирэр. Кини 4 сыл үөрэнэр кэмигэр учууталлар К.И.Говоров, В.Д.Афанасьев, П.И.Оросин, П.Н.Павлов, В.Т.Слепцов үлэлээбиттэрэ.

П.Е.Кулаковскай Чычымах оскуолатыгар үөрэммитин туһунан кэпсиир докумуону көрөбүт:

Удостоверение.

Симь Родовое Управление удостоверяет пред Чичимахским щкольным Попечительством в том, что гражданин сего наслега Егор Дмитриев Кулаковский первой желающий дать своего сына Петра, 10 лет, на обучение в означенной школе, человек бедный и не могущий своими средствами содержать  своего сына, поэтому наслежное  общество нашло нужным поместить его в  Чичимахскую одноклассную начальную школу с правом получения казенного пособия на 1 ученика по распределении Таттинского улусного съезда от  25 сентября 1917 г.

  Староста 4-го Жехсогонского наслега: Платон Дуракинов.

(Татаринов А.К. СР НА фондатыттан булбут докумуона)

Чычымах оскуолатын бүтэрэн баран, салгыы Чөркөөх оскуолатыгар үөрэнэр. Ол кэнниттэн Дьокуускайга биэлсэр-акушер оскуолатыгар үөрэнэ киирэр уонна 1931с. туйгуннук  үөрэнэн бүтэрэр. Хоту Абый оройуонугар ананан үлэлии барар. Онно бэйэтин үчүгэй бэлэмнээх, билиилээх специалист уонна салайааччы буоларын көрдөрбүт. Абыйга бастакы балыыһа дьиэтин туттарбыт. Онтон 1933с. Дьокуускайга ыҥыран ылаллар уонна уобаластаађы балыыһа эмтиир  пуунугар сэбиэдиссэйинэн, суһал көмө биэлсэринэн үлэлэтэллэр. 1934с. Москватаађы иккис медицинскэй институкка үөрэнэ барар уонна 1939с. кыһыл дипломунан бүтэрэн дойдутугар эргиллэн кэлэр. Доруобуйа харыстабылын наркомун ођо, ийэ доруобуйатын араҥаччылыыр отделын начальнигынан ананар. 1940с. эмтиир салаа, онтон 1942с. кадр отделын салайааччытынан үлэлиир. Ађа дойду улуу сэриитин кэмигэр үгүстэ байыаннай госпиталларга командировкађа сылдьан биир дойдулаахтарын арыаллаан ађалара. Кини быыһаабыт дьонун ортолоругар С.Р.Кулачиков-Эллэй эмиэ баара.

1945-1963сс. доруобуйа харыстабылын министрин солбуйааччытынан таһаарыылаахтык үлэлиир. Бу сылларга Саха сиригэр доруобуйа харыстабылыгар улахан хамсааһыннар буолбуттара. Сыстыганнаах ыарыылары, чуолаан сэллиги, трахоманы, коклюһу о.д.а. атын ыарыылары утары үгүс өрүттээх үлэ ыытыллыбыта,  Саха ыччаттара киин куораттар медицинскэй  институттарыгар үөрэммиттэрэ, олохтоох, үрдүк үөрэхтээх кадрдары миэстэтигэр бэлэмнээһин cађаламмыта.  

Тапталлаах  төрөөбүт Тааттатыгар көмөтө, дьон доруобуйатын бөђөргөтүүгэ кылаата улахан. Тааттађа элбэх талааннаах, кэскиллээх биэлсэрдэри, быраастары үлэђэ анаан ыыталаабыта. Кинилэртэн сорохторун ааттаатахха, Саха АССР үтүөлээх быраастара: В.Ф.Денисова, Н.В.Чириков, М.П.Барбанель, Н.И.Родькина, К.П.Габышева, Т.Г.Ефремова уо.д.а.бааллар. Ити аҥардас бочуоттаах ааты ылбыт эмчиттэр.

Доруобуйа харыстабылын наркомугар үлэлиир кэмигэр 1940с. Тааттађа бастакы типовой балыыһа тутуллубута, 1957-1958сс. тыа сиригэр биир бастакынан  балыыһа комплекса тутуллан үлэђэ киирбитэ. Бу дьиэлэри туруорсуу, тутуу, хаачыйыы дађаны кини өттүттэн өйөммүтэ чуолкай. Ону таһынан биир дойдулаахтара эмтэнэллэригэр, үөрэххэ киирэллэригэр уо.д.а. элбэх көмөнү оҥорбут. Ол туһунан А.И.Гоголева, О.Н.Наумова ахтыылара бааллар.

Маны таһынан Куома Чааскыны хаайыыттан быыһаабыт эмиэ кини этэ. Ол курдук, репрессия сылларыттан сађалаан, cуут-сокуон органнара бобуулаах эмтээһининэн дьарыктанар, ойуумсуйар диэн хаста да дьыала тэрийбиттэр, бэл хаайа сылдьыбыттар. Эмтэммит дьон, нэһилиэнньэ бэйэлэрин бађаларынан ытык киһилэрин көмүскүүр, эмтииригэр көҥүл ыларга хадаатаайыстыба сурук оҥоһуллан, илии баттааһын  хомуллубут.  Онон сибээстээн оччолорго доруобуйа харыстабылын министринэн олорбут П.Е.Кулаковскай Куома Чааскын эмтиир ньымаларын билсиһэргэ анал врачебнай комиссия тэрийтэрэн көрүһүннэрбит, докумуон бэлэмнэтэн үөһэ инстанция дьүүлүгэр ыыппыт уонна сођурууттан ођонньор эмтииригэр көҥүл ылбыт.

Петр Егорович доруобуйа харыстабылын министерствотыгар үйэ чиэппэрин кэриҥэ кэм устата үлэлээн, бэйэтин чађылхай салайааччы быһыытынан көрдөрбүтэ.

1963 с. үлүһүйэн үлэлии сылдьан, уола үрдүк үөрэххэ киирэрэ харгыстанан, бэйэтэ партия куораттаађы комитетын өттүттэн үтүрүллүүгэ түбэһэн, офтальмолог идэлээх иккис кэргэнин Сарра Ахметовна дойдутугар Алма-Атађа Казахстаҥҥа көһөргө күһэллибитэ.  Ити үтүрүллүү төрүөтэ Тааттаттан төрүттээђэ, Ɵксөкүлээх Ɵлөксөй чугас аймађа буоларын кытта ыкса сибээстээх буолуон сөп. Манна тиийэн 1963-1969сс. олођун тиһэх күннэригэр диэри Казахскай ССР Лечебнэй управлениетын начальнигынан таһаарыылаахтык үлэлиир, научнай үлэлэри суруйар. Кини салайар управлениета бэйэтэ бас билэр авиациялаах, суһал көмө массыыналардаах, аптекалардаах буоларын ситиспитэ. Онон эмчиттэр үлэлииллэригэр сөптөөх усулуобуйаны олохтоон, кырыс сири туһађа таһаарыыга үлэлии сылдьар дьон ортотугар өлүү-сүтүү тохтоон, Казахстан Доруобуйађа харыстабылын министерствотын, министр сыанабылын, ытыктабылын, билиниитин ылбыта.

Петр Егорович 1939с. медицинскэй институту бүтэрээт, биир дойдулаађа, биллиилээх этнограф, фольклорист Петр Вонифатьевич Слепцов кыыһын Марияны кэргэн ылбыт. Мария экономист-бухгалтер идэлээђэ. Кини уһуннук ыалдьан 1951с. олохтон туораабыт, кинилэр түөрт ођоломмуттар. Кэргэнэ эрдэ өлөн, ођолорун бэйэтэ ииппитэ, кэргэнин бииргэ төрөөбүт эдьиийэ  Е.П.Нехаева күүс-көмө буолбута. Онтон Сарра Ахметовна Самигуллинаны кэргэн ылбыта. Петр Егорович улахан кыыһа  Виктория Петровна физико-математическай наука кандидата, учуонай сэкэритээр, РНА СС космофизиканы чинчийии уонна аэрономия институтун старшай научнай сотруднига,  Дьокуускайга  олорор.  Иккис кыыһа  Александра Петровна нефтяник, идэтинэн Казахстаҥҥа үлэлээн баран, билигин онно олохсуйан пенсияђа олорор. Уола Петр Петрович ССРС үтүөлээх металлура, Усть-Каменегорскайга сибиниэс-цинка комбинатыгар кылаабынай технологы солбуйааччынан үлэлээбитэ. Алма-Атађа бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор. Кыра уол Георгий Петрович экономист-математик. Дьокуускайга олорор, ађатын кэриэһин толорон Саха сиригэр олохсуйа кэлбит. Кини экономика наукатын кандидата, доцент. Кэргэнэ биир дойдулаахпыт Лилия Иннокентьевна Винокурова история наукатын кандидата, гуманитарнай чинчийэр институт научнай сотруднига.

Петр Егорович  62 сааһыгар сылдьан атырдьах ыйын 14 күнүгэр  1969с. орто дойдуттан арахсыбыта.

Кини уһун сыралаах үлэтэ сыаналанан «Бочуот знага» орденынан, «Доруобуйа харыстабылын туйгуна» бэлиэнэн, «1941-1945сс. Ађа дойду сэриитигэр килбиэннээх үлэтин иһин», «Yлэђэ килбиэнин иһин», «Yлэђэ туйгунун иһин» мэтээллэринэн нађараадаламмыта.  1962с. Таатта дьонуттан бастакынан Саха АССР үтүөлээх бырааһа буолбута.

Табунанова М.П.

1. Е.Д.Андросов, Т.И.Андросова, В.Н.Луковцев, В.И.Бочонина. Куома Чааскын. Бичик, 2009.
2. А.Захарова. Yтүө киһи аата үйэлэргэ өлбөөдүйбэт. «Таатта» хаһыат. 30.03.2017.
3. .М.Решетникова. Тааттаттан бастакы үтүөлээх быраас. «Таатта» хаһыат. 26.06.2007