![]() |
Софронова Евдокия Ивановна (1940-1999) Саха Республикатын оскуолаларын үтүөлээх учуутала |
1940 с. олунньу 18 к. Чычымахха төрөөбүтэ. 1948 с. Чычымах 7 кылаастаах оскуолатыгар үөрэнэ киирбитэ. Ытык Күөлгэ 10 кылааһы бүтэрбитэ. Ол кэнниттэн икки сыл детсадка иитээччинэн, икки сыл начальнай кылаас учууталынан үлэлээбитэ. 1964 с. СГУ саха тылын салаатыгар үөрэнэ киирэр.
1969 с. Харбалаах оскуолатыгар үлэтин саҕалыыр. 1970 сылтан олохтон туоруор диэри Чычымах орто оскуолатыгар саха тылын уонна литературатын учууталынан үрдүк таһаарыылаахтык үлэлээбитэ.
![]() |
![]() |
1987 сылтан «Саха бытовой (олоҕун-дьаһаҕын) тэриллэрин литература уруоктарыгар туттан үөрэтии» диэн үлэтэ 5-9 кылаастарга сахалыы тылдьыт быһыытынан суруллубута. 1993 с. «Уран тарбахтаахтарга» көмө пособиены, 1996 с. «Чычымах оскуолатын 90 сыла» кинигэ-буклеты, 1996, 1997 сс. 5-6 кылаастарга анаан сахалыы ойуулаах, сыһыарыылаах тылдьыты оҥорбута.
Евдокия Ивановна үлэлиэҕиттэн норуот айымньыларыттан саҕалаан, былыргы сахалар туттар малларын-салларын, дьиэлэрин-уоттарын, таҥастарын-саптарын көрдөрөн үөрэтэр матырыйааллары хомуйан 18 салааҕа наардаммыт баай ис хоһоонноох этнография музей-кабинетын арыйбыта. Кабинетыгар улуус, республика таһымнаах семинардар ыытыллыбыттара, Москваттан, Японияттан ЮНЕСКО бэрэстэбиитэллэрэ, Башкортостан, Дагестан, Осетия үөрэҕириитин министрдэрэ, республикабыт салайааччылара, учууталлара, директордара, учуонайдар, хаһыат корреспонденнара сылдьан көрөн-истэн үрдүктүк сыаналаабыттара, махтаммыттара. Норуоккут культуратын, историятын үөрэтиигэ урутаан киирбит эбиккит диэн бэлиэтээбиттэрэ.
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Ураты дьоҕурдаах иитээччи биэс көлүөнэни үөрэтэн оскуоланы бүтэртэрбитэ.
![]() |
![]() |
Төрөппүтү иитэр үлэҕэ күүскэ тардары ситиспитэ. Ханнык баҕарар түмсүүгэ көҕүлээччи буолара.
![]() |
![]() |
Кини 1997 с. улууска «Үөрэнээччи билинэр, сөбүлүүр учуутала» конкурска кыттан «Бастыҥ опыт» номинация кыайыылааҕынан тахсыбыта. Методхолбоһук солбуллубат салайааччыта, сүбэһитэ буолара. Нэһилиэк советын депутатынан, зона начальнигынан, «Знание» общество салайааччытынан үлэлээн нэһилиэгэр элбэҕи оҥорбута.
Өр сыллаах эҥкилэ суох үлэтэ Саха Республикатын Үрдүкү Сэбиэтин, улуус, нэһилиэк Бочуотунай грамоталарынан үгүстүк бэлиэтэммитэ, 1989 с. «Саха Республикатын оскуолаларын үтүөлээх учуутала» аат, «Старшай учуутал» звание иҥэриллибитэ.
(«Үтүө аатыҥ утумнаныа» брошюраттан)
![]() |
![]()
|
![]() |
![]() |
Литература:
Чычымах оскуолата. – Дьокуускай, 1996 с. – 40 с.
***
Сырдыгы, кэрэни саҕааччы : (ахтыылар, хоһооннор) / [хомуйан оҥордулар: П.П. Ефимов, А.В. Хоноехова, А.П. Колмогорова]. – Чычымах, 2015. – 32 с.
Үтүө аатыҥ утумнаныа : [ахтыылар]. – [хомуйан оҥордулар: А.Р. Софронова, А.В. Христофорова]. – [Ытык Күөл] : Таатта улууһунааҕы типография. – 2000. – 52 с.
***
Дьулурҕа. Саха үгэһин утумнааччы, оскуолабыт суобаһа // Сүгүрүйэр сырдык кыһабыт : С.Р. Кулачиков – Эллэй аатынан Чычымах оскуолатын 100 сыла / Г.П. Бястинов-Дьулурҕа. – Дьокуускай : Бичик, 2006 . – С. 63-65.
Кулачикова, В. Кинилэр биһиэхэ үлэлээбиттэрэ / Валентина Кулачикова // Таатта . – 2006 . – Олунньу 15 к.
Кулачикова, В.И. – Үрүччэ. Евдокия Ивановна Софронова сырдык кэриэһигэр : [хоһоон] / В.И. Кулачикова – Үрүччэ // Таатта . – 2015 . – Муус устар 16 к. – С. 2.
Софронова, А. Эбэм үктээбит ыллыгынан : [хоһоон] / Айта Софронова // Таатта . – 2015. – Муус устар 16 к. – С. 2.
Софронова Евдокия Ивановна // Кыайыы кынаттаах Албан аат тыыннаах : Сэрии сылын оҕолоро. Т. 3 / [хомуйан оҥордо С. И. Беркина] . – Ытык Күөл : “Таатта” хаһыат редакцията, 2015 . – С. 76.
Эдьиий туттубут учууталбыт // Сүгүрүйэр сырдык кыһабыт : С.Р. Кулачиков – Эллэй аатынан Чычымах оскуолатын 100 сыла / Г.П. Бястинов-Дьулурҕа. – Дьокуускай : Бичик, 2006 . – С. 62-63.