«1929 сыл саас оскуолаҕа маҥнайгы комсомольскай ячейка, итинтэн аҕыйах сылынан бэриэттээн пионерскай тэрилтэ үөскээбиттэрэ. Оскуола маҥнайгы пионердарыттан биирдэстэрэ, Саха Республикатын оскуолаларын үтүөлээх учуутала, Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа Трофим Егорович Мординов буолар.
Комсомольскай ячейка аан бастаан олохтоноругар комсомолга уонча оҕолор киирбиттэрэ. Кинилэр истэригэр бааллара: Николай Романович Малышев, Аграфена Степановна Миронова, Софья Егоровна Посельская, Иван Семенович Софронов, Григорий Усулуков о.д.а.
Оскуолаҕа комсомольскай ячейка үөскээһинэ оскуола уонна нэһилиэк общественнай-политическай олоҕор улахан хардыыны оҥорбута. Партийнай ячейка суоҕа. Онон комсомольскай ячейка партийнай ячейка оруолун толорбута.
Оскуолатааҕы комсомольскай ячейка нэһилиэктээҕи комсомольскай ячейканы кытта холбоһон улахан общественнай-политическай күүс буолбута. Оскуола нэһилиэнньэ олоҕор оруола, авторитета улааппыта.
Комсомоллар уонна оскуола үрдүкү кылааһын оҕолоро элбэх общественнай нагрузканы толороллоро, элбэх хаһаайыстыбаннай-политическай хампаанньалары баһылаан-көһүлээн ыытар буолбуттара.
Үөрэҕэ суохтары үөрэтии комсомол биир сүрүн соругунан туруоруллубута. Онон оҕолор оскуолатааҕы үөрэхтэрин кэнниттэн бары алаастарынан тарҕаһын, иккилии-үстүү ыалы холбоон үөрэҕэ суохтары үөрэтэ тарҕаһаллара. Алта-сэттэ биэрэстэлээх алаастарга үөрэтэр оҕолор түүннэри кэриэтэ сылдьаллара. Оҕолортон бэйэлэриттэн инспектордар ананаллара. Ол инспектордар үөрэх хаамыытын көрөллөрө, аанньа үлэлээбэт оҕолору дьүүллүүллэрэ, саас оҕолор үөрэппит дьоннорун аахтаран, суруттаран бэрэбиэркэ ыытыллара уонна кылаастарын бүтэртэрэллэрэ.
Оччолорго нэһилиэнньэҕэ хаарты оонньуута үгүс буолара. Онон комсомоллар биир суол сүрүн эбээһинэстэрэ хаартыһыттары кэтээһин, тутуу, тыллааһын буолара. Онон комсомол ячейката күннэтэ аайы кэриэтэ, рейдэлэри оҥорон алаастар ыалларын кэрийэллэрэ.
Ойууттар, удаҕаннар уора-көстө үлэлииллэрэ. Онон итэҕэли утары охсуһуу биир сүрүн эбээһинэс этэ. Кинилэр ыалга ыарыһахха тиийэн кыырбыттарын, мэнэрийбиттэрин билэн, совекка тыллаан бопторуу үлэтэ ыытыллара. Үгүс үлэ олорор дьиэни ыраастык тутууга, хотону балаҕантан араарыыга ыытыллара. Ыаллар бары кэриэтэ хотон салҕааһыннаах балаҕаннарга олороллоро. Сорохтор сылаас буоллун диэн олорор балаҕаннарын хаҥас өттүгэр сүөһүлэрин баайаллара, сорохтор балаҕаннарын аанын сабан, дьиэлэригэр хотон аанынан сылдьар гына оҥостоллоро. Хаһан да суумматтара, таҥастарын сэдэхтик сууналлара. Онон ыраас олох иһин, хотону балаҕантан араарыы иһин охсуһуу биир сүрүн соругунан туруоруллара.
Онон үрдүкү кылаас оҕолоро ордорунар бириэмэлэрэ олох кыра этэ. Колхоз улэтигэр кыһыннары-сайыннары көмөлөһөллөрө. Сорох оҕолор дьонноруттан хаьаайыстыбаларын арааран колхозтарга киирэллэрэ, дьону көҕүтэллэрэ, колхозка дьону киллэриигэ агитациялыыллара. Оҕолор нэһилиэк иһигэр учаастактарга, II Алдан, Уус Амма курдук туора нэһилиэктэргэ боломуочунай буолан, полит.хаһаайыстыбаннай хампаанньалары баһылаан-көһүлээн ыыталлара, мунньахтары оҥороллоро. Сорохтор ыйы-ыйдыы улахан дьону үөрэтэ Уус Амма нэһилиэгэр баран үлэлээн кэлэллэрэ.
Бөһүөлэк да, бөлөхтөөн да элбэх ыал да олорор алаастара суохтара. Онон нэһилиэнньэ алаастарынан тарҕанан олороллоро. Онон оҕолор оскуолаларыгар олус ыраах алаастартан сылдьаллара. Тараҕана, Сыырдаах, Тулагы, Төҥүттэ, Саппыйа курдук 7-8 км сиртэн тиийэ сылдьан үөрэнэллэрэ. Мэйи-Баалыттан, Мойуонаттан, Ынах Күөлуттэн сылдьан үөрэнэр оҕолору ордук саныыллара, олор даҕаны 3-4 км ыраах алаастар. Ас, таҥас олус кэмчи дьыллара үгүс этилэр. Оҕолор куобах, кулун, торбос тириитэ таҥастаахтара. Онон киэһэ-сарсыарда үлүйбэт эрэ икки ардынан сылдьаллара.
Комсомоллар уонна общественнай үлэҕэ үгүстүк кыттар үөрэнээччилэр үөрэхтэригэр мөлтөх буолуулара, уруоктарын аахпакка, дьиэтээҕи сорудахтарын толорбокко оскуолаларыгар барыылара улахан саат-суут, кыбыстыы, буруйу оҥоруу тэҥэ буолара. Онон төһө да нагрузкалаах, дьиэҕэ үлэлээх, ыраахтан сылдьан үөрэнэр буолтун иһин уруокка бэлэмнээх тиийии булгуччу ирдэбил быһыытынан турара, оҕо бэйэтэ да оннук эбээһинэстээх курдук сананара.
Оскуолаҕа комсомольскай ячейка, үөрэнээччилэр комитеттара (учком) оруоллара олус улахан этэ. Оҕолор бэйэлэрин бэйэлэрэ дьаһаналлара, бэрээдэги олохтоһоллоро, үөрэҕэр ситиспэт, мэниктээн бэрээдэги кэһэр оҕолору оҕолор бэйэлэрэ дьүүллүүллэрэ. Үөрэнэргэ учебник оҕо ахсааныгар мэлдьи тиийбэт буолара. Арыт дьыл сурунар тэтэрээт суох буолара. Оччоҕо онтон-мантан эргэ кинигэни көрдөһөн, кинигэҕэ суруналлара, уруоктарга үксүн графитнай дуоскаҕа үлэлииллэрэ».
Малышев Николай Романович. «Сэмэй дьон сырдык сэбэрэлэрэ», 239-241 стр.