Саха ийэҕэ
Мин ийэм, эдьиийим тэҥнээҕэ,
Эн бааргын мин үөрэ истэбин.
Уруккуҥ курдук эн үлэҕэ
Олоххун атааран эрдэҕиҥ.
Түлүк уум быыһынан истэрим
Тыаһа суох, эн эрдэ тураргын,
Эргэ нэк болтуоҕун кэтэҥҥин,
Тымныыга үлэлии бараргын.
Эн бастыҥ майгылаах бэйэҕэр
Бааралаах баарын мин билбэтим,
Эн нарын, уран уус илиигэр
Тэҥнэһэр баар буолуо – диэбэтим.
Эн ыыһаан этэрбэс тикпитиҥ-
Сииги да өтүппэт буолара,
Эн астаан саламаат сиэппитиҥ-
Саас-үйэ санааҕа сылдьара.
Олоҥхо үүт күөлэ үөскүөн сөп-
Өр дьылга эн ыабыт үүккүттэн,
Сыһыыга да баппат буолуон сөп-
Үөскэппит сүөһүгүн үөрдээтэр.
Дойдутун өстөөхтөн дурдалыы-
Саа тутан барара тапталыҥ,
Эн элбэх оҕоҕун кытары
Алааскар соҕотох хааларыҥ.
Халыҥ тыаҥ кэтэҕин диэкиттэн
Хаарыаннаах аҕаҕыт кэлэрин
Ахтыбыт, тэһийбэт сүрэхтэн
Күн аайы долгуйа күүтэриҥ.
Өрөгөй кыайыыбыт үөрүүтэ
Берлиҥҥэ бу тиийэн кэлиитэ-
Өстөөх биис өлүүлээх буулдьата
Өрүөлүҥ эр тыынын быспыта.
-Доҕоруҥ ньургуннуу өллө- диир
Соһумар биллэрии кэлбитэ,
Күһүҥҥү самыырдыы ибирдии
Көмүскэҥ уулана түспүтэ..
Дойдугун, бар-дьоҥҥун, оҕоҕун
Эн, ытыы олорон, саныырыҥ,
Оччоҕо күүс ылан туорууруҥ
Ол дириҥ кутурҕан муоратын.
Уонна дьэ им бүтэй тураҥҥын,
Колхоһун ыанньыгын ыарыгын,
Туос хастаан тикпит саар ыаҕаскын
Тутаҥҥын, хотоҥҥо барарыҥ.
Уһун сыл ол кэмтэн ааспыта.
Олоҕуҥ дьэ улам көммүтэ.
Эмиийиҥ илгэтин эмпиттэн
Биир уолуҥ саллаакка барбыта.
Билигин сураххын истэбин,
Эн мэлдьи күүтэргин билэбин-
Ол ииппит, көтүппүт биэбэйиҥ
Этэҥҥэ эргиллэн кэлэрин.
Урукку курдук эн долгуйа,
Уйаргыы оҕоҕун күүппэккин:
Эн уолуҥ бүтүн аан дойдуга
Эйэни көмүскүүр эрэлиҥ.
Мин ийэм, эдьиийим тэҥнээҕэ,
Эн бааргын мин үөрэ истэбин.
Итэҕэй- эн эйэ күүстээҕэр,
Этэҥҥэ эргиллиэ биэбэйиҥ.
1959.
Таптыаҕыҥ ийэни!
Күн көрүө- от үүнүө,
Сибэкки тэтэриэ,
Күнэ суох туох үүнүөй-
Күөх сирэм күкээриэ.
Ол тэҥэ-күн тэҥэ
Эн ийэҥ, мин ийэм.
Ийэтэ суох иинэн,-
Иһийиэ сир ийэ.
Күндүттэн күндүнү,
Кэрэттэн кэрэни,
Күөх сирэм сир күнүн
Таптыаҕыҥ — ийэни!
Ийэттэн төрүүллэр
Генийдэр, геройдар,
Долгуннуу үксүүллэр,
Үүнэллэр горуоттар.
Эн, кини уонна мин
Ийэттэн кэлбиппит,
Ийэбит эмиийин
Илгэтин испиппит.
Күндүттэн күндүнү,
Кэрэттэн кэрэни,
Күөх сирэм сир күнүн
Таптыаҕыҥ — ийэни!
Хараҥа хаххалыа-
Күн өһөн барыарыа,
Былыты тыал ыһыа-
Күн күлүм чаҕыллыа.
Оҕотун сор булуо-
Ийэҕэ күн өһүө,
Оҕото дьоллонуо-
Күн курдук күлүмнүө.
Күндүттэн күндүнү,
Кэрэттэн кэрэни,
Күөх сирэм сир күнүн
Таптыаҕыҥ — ийэни!
Үрдүк күн соҕотох,
Аан дойдуҥ эмиэ биир,
Ийэ сир оҕото,
Эн ийэҥ эмиэ биир.
Ийэккэҥ сүрэҕэ
Эн түөскэр тэбиэлиир,
Лениннии ийэҕэр
Эрдээхтик иитилин!
Күндүттэн күндүнү,
Кэрэттэн кэрэни,
Күөх сирэм сир күнүн
Таптыаҕыҥ — ийэни!
Эн Ийэ дойдугун,
Ийэҕин таптыыр буол,
Оҕоҕун-уруугун
Ийэлии иитэр буол!
Ханна да бардаргын-
Ыл ийэҥ алгыһын,
Ханна да буолларгын-
Ийэҕин эн аҕын!
Күндүттэн күндүнү,
Кэрэттэн кэрэни,
Күөх сирэм сир күнүн
Таптыаҕыҥ — ийэни!
Ийэ чэйэ
Ыалдьыт кэлбит доҕорбор
Үүттээх чэйи иһэрдэ
Олороммун мин эттим:
-Аһыы ас суох, чэ, чэйдээ !
Саха өртөн үгэһэ-
-Итии киллэр !- диэн этэн,
Саамай күндү доҕорун
Күндүлүүрэ чэй этэ.
Өйдөөн кэллим ийэбин,
Дьүөгэлэрэ кэлэннэр,
Тиэтэлинэн түһэрин
Сылабаарын үрдүгэр.
Хатыҥ үөһэ хаппытын,
Чэй оҥосто, кыһарын,
Ону алтан чаанньыгар
Уот тардан оргутарын.
Өтөр Амма курустаал
Ыраас уута оргуйан,
Кэлэр этэ сүөгэйдээх,
Хатыҥ үөстээх чэй буолан.
Онтон ийэм күндүттэн
Күндү аһын,
былаатын
Түмүгүттэн ылара-
Сүүтүк саҕа саахарын.
Дьүөгэлиилэр ол ону
Тэбис тэҥҥэ үллэрэн,
Ханнык диэбит астааҕар
Минньигэстик сииллэрэ.
Ол сүөгэйдээх, саахардаах,
Хатыҥ үөстээх чэйдэрэ
Сэһэннэрин тобулан,
Сэргэхситэн үөрдэрэ.
Дьэ, итинэн мин тугу
Этэбиний эйиэхэ :
Доҕор бары мааныта
Күндү буоллун биһиэхэ.
Дьөрү кини иһэрдиэ
Үүттээх чэйи эйиэхэ,
-Минньигэһин ини ! – диэн
Махтанаарый киниэхэ.
1972 сыл. От ыйа
Ийэбэр
Ийээ, өйдүүбүн, хаһан даа умнуом суох
Били от ыйын киэһэтин,
Ол күн арҕааттан, эйигин соһутуох,
Этиҥ эмискэ эппитин…
Сандал халлааны сабардыыр былыты,
Уоттаах сүҥ-дьааһын этиҥи
Санаан даҕаны көрбөккө дылытык
Хоспор олорор этим мин.
Бөрүөм бүтэрэн эрэрэ суруйан:
“Уоттаах алтаннаах удьурҕай,
Эргэ кытыйа, сынньанар, утуйар,
Үйэҥ үөскээтэ, быраһаай !”
Арай эмискэ ол айар үлэттэн
Миигин сүҥкэн тыас араарта,
Этиҥ дарбыйан дьиэбит дьигиһийтэ,
Чаллах тииккэ уот сандаарта.
Этиҥ этэрин кытары, ийээ, эн
Хоспор сүүрүүнэн киирбитиҥ,
Түөскэр сүрэххин туттаҥҥын, эппэҥнээн,
Миэхэ бу курдук эппитиҥ :
«Оҕом, о, тыыннаах эбиккин, дьэ кэрэ,
Уой даа, сии сыста дии этиҥ…
Ийэ сүрэҕэ-оҕоҕо дииллэрэ
Кырдьык да эбит !» -диэбитиҥ.
Элбэх да сыллар аастылар ол кэмтэн,
Бэйэм даҕаны кырыйдым,
Элбэх оҕону эн курдук иитэртэн
Эмиэ баттахтыын маҥхайдым…
Ийээ, мин кырдьа бардарбын даҕаны,
Син-биир эйигин ахтабын,
Күнү көрдөрбүт ийэм барахсаны
Күнтэн күндүтүк саныыбын.
Миэхэ тымныыга – сылаас уот этиҥ эн,
Сырал куйааска –сөрүүн тыал,
Ньыгыл таас хайа буоларыҥ этиҥтэн,
Дохсун буурҕаҕа – халыҥ тыа.
Оҕоҥ ыалдьыаҕын кэриэтин эн бэйэҥ
Ыардык ыалдьарга бэлэмиҥ,
Кылбаҥ уунан да сылдьаахтыыр этиҥ эн
Оҕоҥ аччыктыан кэриэтин.
Ийээ, этиҥтэн хаххалаан иитэҥҥин,
Уолуҥ этиҥтэн уолуйбат,
Бары өстөөхтөн харыстаан иитэҥҥин,
Бардам өстөөхтөн чугуйбат.
Ийээ, өлүүттэн харыстаан эн миигин
Өлбөт үөстээбит эбиккин,
Хайа да кэмҥэ кэхтибэт силискин
Миэхэ, ыччаккар, биэрбиккин.
Бу аан дойдуга эн кээспит кэриэһиҥ,
Майгыҥ бастыҥа, алгыһыҥ-
Араҥаччылыыра миигин мэлдьитин,
Оннук да буоллун анытын !
Ийээ, хаартыскаҥ суох буоллар даҕаны,
Тыыннаах мөссүөҥҥүн ахтыаҕым,
Ийэ сирбинии ийэм барахсаны
Өрүү күндүтүк саныаҕым.
1961 с., ыам ыйа.