Валентина Кулачикова –Үрүччэ

Улуу Кыайыы алаадьыта.

Т.Е.Неустроеваҕа

Сааһырбыт эдьиийбит кэпсээнин

Чуумпурбут саалаҕа олорон,

Ыар сэрии хаарыйбыт сылларын

Долгуйа харааста иһиттим.

Кыракый кыысчааны, оччоҕо

Үөрэххэ дьулуһар баҕатын,

Курууска аҥаара хааһыта

Хоргуйан өлөртөн быыһаабыт.

Аҕатын ахтара күүһүрэн

Күннэтэ эрэнэ күүтэрэ,

Кыайыыны түөһүгэр иилинэн

Өстөөҕү самнаран төннөрүн.

Ыарахан үлэҕэ эриллэн

Элбэҕи көрбүтэ оҕо саас,

Ыала уол хоргуйан өлбүтүн

Ийэтэ айманан ытыырын.

Оо, кыайыы күүтүүлээх үөрүүтэ

Хас биирдии ыал аайы тилийэн,

Эйэ-дьол арчыта эргиллэн

Сэрии ыар былыта кыйдаммыт.

Аччык кыыс күндүтүн умнубат

Ол киэhэ ийэтэ буһарбыт,

Минньигэс түөрт кыра алаадьы

Амтанын отойун умнубат.

Оҕо саас кэрэтин билбэтэх

Сут-кураан, уот сэрии оҕото

Сүрэҕэр сүппэттик иҥэрбит

Кыайыы күн, улуу күн үөрүүтүн.

Долгуйа даҕаны иһиттим

Сааһырбыт эдьиийбит кэпсээнин,

Нөрүйдүм иһирэх иэйиинэн

Хоолдьуктаах бэйэккэм хоҥкуйан.

 

Эн тахсыаҥ тиэргэҥҥэ кыысчааным..

Уодаһыннаах өстөөх уоран

Дойдубутугар саба түһэн,

Түөрт сылы быһа норуоту

Кытаанах олоххо күһэйбитэ…

Онно этэ оҕо барахсан

Улахан дьоннуун тэҥҥэ түсүһэн

Кыайыы туһугар тоҥо- хата

Сиргэ, хотоҥҥо үлэлиирэ.

Аччык , аас-туор олохтон

Сэниэтэ эстибит барахсан

Түһээн эрэ көрөрө

Сэриигэ барбыт аҕатын.

Кураан, сир -дойду ынчыга,

Хоргуйан охтор кырачаан быраата…

Хараҕын уута бараммыт

Ийэтэ барахсан оҕотун кистиирэ…

Оо, ама туох истиэй

Ийэ ыар хаһыытын,

Тобуктаан олорон

Өстөөҕү кырыырын.

Ордубут кыысчаанын

Чэрдийбит илиитин

Сылааһын биэрээри

Ыксары кууһарын .

Тулуй даа, оҕоккоом,

Кыайыыны аҕалан

Аҕабыт кэлиэҕэ

хайаан да, оҕоккоом

Күн эмиэ сылаастык

Оччоҕо сир үрдүн

Кэрийэ сырдатыа

Тоҥмуппут ааһыаҕа..

Мас ынах оонньуургун

Тутаҥҥын дьэ оонньуу

Тиэргэҥҥэр кырыска

Кыысчааным тахсыаҕыҥ.

Ийэтэ оҕотун ыксары кууһаахтыыр,

Хатырбыт илиитин сүрэҕэр тутаахтыыр,

Чэ, тахсыах, тоҕойуом,

Үлэбит күүттэҕэ…

 

Людмила Мордовская

Тохсус Маай

Тохсус Маай- Рейхстаг үрдүгэр

Кыһыл былаах кытара кыыспыт күнэ,

Тохсус Маай-кэтэһиилээх Кыайыы күнэ

Үйэлэргэ умнуллубат үөрүү  күнэ.

Тохсус Маай – араас омук

Кэтэһиилээх күнэ,

Өстөөҕү самнарбыт

Өрөгөй күнэ.

Тохсус Маай – 60 сыл устата ыар

Сэриини эттэринэн-хааннарынан

Кырдьаҕас көлүөнэ

Харааста саныыр күнэ.

Саныыллар кинилэр сэриини,

Кии-аймах өлүүтүн-сүтүүтүн,

Дьиэ-уот эстиитин,

Оҕо-аймах хараҕын уутун.

60 сыл эйэлээх олоххо олорон кэллибит,

Олохпут тубуста, киэркэйдэ.

Саҥаны айарга-тутарга

Кэрэ кэм кэлбитин өйдүөххэ.

Ѳйдүөххэ кырдьаҕас дьоммутун

Кинилэр олохторун арчылыахха,

Үөрүүлэрин үксэтиэххэ,

Үйэлэрин уhатыахха.

 

Эһиги тыыннааххыт

Кырдьаҕас Чычымахтан

Кырыыстаах сэриигэ

Барбыттара эдэр дьон.

Сэрии ынырыгын,

Дойду, ийэ, аҕа ахтылҕанын

Эттэринэн- хааннарынан билбиттэрэ .

Кинилэр этэҥҥэ эргиллибиттэрэ

Сэриини хам баттаан.

Дьоллоох олоҕу уһансыбыттара,

Кэнчээри ыччаты тэниппиттэрэ

Эйэлээх олоҕу билбиттэрэ.

Кэм-кэрдии ааһан,

Олох ыйааҕа туолан

Суохтар кинилэр биһиги ортобутугар.

Бааллар кинилэр оҕолоро,

Сиэннэрэ, хос сиэннэрэ.

Бааллар кыра Байбаллар,

Үлэһит бастыҥа буоланнар

Аҕаларын ааттаталлар.

Бааллар улахан Байбаллар,

Куоракка, тыаҕа олохсуйан,

Араас эйгэҕэ кыттыһан

Айа- тута сылдьаллар.

Бааллар Сиэҥкэлэр,

Оҕолоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ

Дэриэбинэ аҥара,

Сэҥээриини ылаллар,

Хайҕалга сылдьаллар.

Бааллар

Арамаанабыс дьоһун киһи

Оҕолоро, сиэннэрэ.

Дьоһуннаахтык аатын ааттаталлар,

Дьоҥҥо- сэргэҕэ биллэллэр.

Бааллар

Өлөксөөн кырдьаҕас

Оҕолоро, сиэннэрэ.

Олоҥхолоон, туойан

Төрүттэрин умнубаттар.

Бааллар

Наллаан сылдьар Дьаакып

Наҕыл бэйэлээх кыргыттара.

Уу устарыныы уустарын

Тэнитэллэр, араас үөрэҕи баһылыыллар.

Бааллар

Ньукууһа суотчут

Оҕолоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ.

Ахсааны, суоту кытта

Эҥэрдэһэн, баһылаан

Араас үлэҕэ эриллэллэр,

Үлэни, үөрэҕи өрө туталлар.

Бааллар

Дайыылабыс дьоллообут

Оҕолоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ.

Олоххо дьоруойдуу олороллор,

Хотуулаахтык дьаһаналлар.

Аҕалара, эһэлэрэ, хос эһэлэрэ

Эппит- тыыммыт тылларын

Энчирэппэккэ толороллор.

Бааллар

Ньукулай Уйбаанабыс биригэдьиир

Оҕолоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ.

Бэйэтэ биригээдэ тэҥэ оҕолоро

Үлэни өрө туппут бэйэлээхтэр.

Ханнык да үлэ буоллун

Биэс ахсааҥҥа толороллор.

Ханна да буоллар,

Хайа да эйгэҕэ

Чычымах аата ааттанар,

Ааттана да туруо.

Ону кытта эһиги

Кыайыыны уһансыбыт

Күндү дьоммут тыыннааххыт!

 

Александра Богдокумова

Кыайыы күнүнэн

Улуу Кыайыы күнүн

Уруйдуу-айхаллыы

Кэлэн мустан тураммыт

Уруй-тускул этэбит.

Уоттаах сэрии хонуутуттан

Кыайыы-хотуу кынаттанан

Эргиллибит буойуттарга

Уруй-айхал аныыбыт.

Улуу Кыайыыны уhансыбыт

Бары тыыл үлэhиттэригэр

Махталлаах сүрэхтэн,

Барҕа махтал этэбит.

Кыргыhыы хонуутуттан эргийбэтэх

Хорсун-хоодуот буойуттарга-

Үйэлэргэ өлбөөдүйбэт

Албан аат буолуохтун.

 

Виолетта Федорова

Сэрии сылын оҕото

Сэрии сылын оҕото

Тапталлаах хос эһэм

Моҕотойдоон, куобахтаан

Сайылык дьонун аһаппыта.

Ол тириилэринэн ийэтэ

Үтүлүк, бэргэһэ тикпитэ

Сэриигэ саллаат илиитин

Сылааһынан илгийбитэ.

Куйааска буһан, кумаарга сиэтэн,

Улахан дьоннуун тэҥҥэ оттоһон,

Оҕус сиэтэн муҥнанан

Кыайыыны кини эмиэ уһансыбыта.

Эһээбит ситэ билбэтэҕин,

Туолбатах баҕа санаатын

Сүүстэн тахса оҕолоро, сиэннэрэ

Үөрэтэ, айа-тута сылдьабыт.

 

Лена Попова

Умнубакка ахтыахха

 Ыһыах ыһар күннэргэ

Дойду арҕаа өттүгэр

Аҕа дойду сэриитэ

Сэрэппэккэ буолбута.

Саха ньургун эр дьоно

Оттуу- мастыы сылдьаннар

Ийэ сири көмүскүү

Ыҥырыллан баартара.

Сүөһү- сылгы көрүүтэ,

Бултуур- алтыыр түбүгэ,

Оҕо- дьахтар санныгар

Ыар сүгэһэр буолбута.

Харах уулаах суруктар

Хара суордуу хаһыытаан

Алаас, сыһыы үрдүнэн

Халаатаһа көппүттэрэ.

Кураан сыллар тураннар

Күөллэр уолан хаалтара,

Ходуһаны аһыҥа

Ордорбокко сиэбитэ.

Тоҥуу-хатыы ыарыыта,

Өлүү-сүтүү аһыыта,

Аччыктааһын ыар тыына

Суостаах сэрии содула.

Оонньооботох оҕо саас,

Ыллаабатах хоруо кэм,

Тулаайахтар элбээбит

Дьайдаах сэрии сыллара.

Улуу Кыайыы күнүгэр

Умнубакка ахтыахха

Олохторо быстыбыт

Хаарыан дьоммут ааттарын.

            Артемий Афанасьев
Кыайыы буойуттара ыйыталлар.

Алаас, хочо ахсыттан
Арҕаа уоттаах сэриигэ
Аммам чулуу уолаттара
Аттаммыттара алҕатан.

Улуу Кыайыы кэнниттэн
Хотоҕостуу субуллан,
Ааста арыый да чуумпутук
Сэттэ уон биэс сыл.

Суохтар биһиги ортобутугар
Улуу сэрии буойуттара,
Кыайыылаах үлэһит дьоммут,
Биһигини төрөппүт өбүгэлэрбит.

Улуу буойуттары кэриэстээн,
Нэһилиэк ытык сиригэр
Таастан, тимиртэн таҥыллан,
Килбэйдэ өйдөбүл бэлиэтэ.

Мрамор таас иһиттэн
Билэр чугас дьоммут
Сырдык сэбэрэлэрэ одуулуур
Тугу эрэ ыйытардыы…

Нэһилиэк аныгы дьонун
Баһылык түмпүтүн түмүгэ
Үйэлээх өйдөбүл олуга
Оҥоһулунна ытык алааска.

01.07.2020

Байыаннай операцияҕа сылдьар уолаттарга аналлаах алгыстаах хоһоон акцияҕа кыттыбыт хоһооннор.

  Анна Васильева     

Алаас уола

Ааҥнаан кэлбит иэдээҥҥэ

Алаһа дьиэттэн арахсан

Алгыс тылынан атаарыллан

Алаас уола аттанна.

Саха хоһуун уоланын

Сааһырбыт төрөппүт алҕаата.

-«Саалаахтан самныма,

Охтоохтон охтума!»

Айылҕа оҕото, алаас уола

Сатабылгын көрдөрөн

Инники кирбиигэ сылдьаҥҥын

Саха аатын аатырда

Иллээх сыһыан инниттэн

Эйэлээх олох туһугар

Алаас уола сэриигэ

Хорсун буойун буолаҕын.

Кыайыы хотуу кынаттаах

Кэлэр кэмҥин кэтэһэр

Тапталлааҕыҥ, оҕолоруҥ

Доҕотторуҥ, дойдуҥ дьоно!

 

Анна Канаева- Дьүрүскээнэ

Хомуһум, эн алҕаа…

Хомуһум,эн ыллаа дуу

Сахам алаас сириттэн

Холку төһүү оҕолор

Сата саллаат буолтарын.

Хомуһум эн дьүрүһүй

Саҕар ааттал санааттан

Хоодуот буойун уолаттар

Санааларын сырдатан.

Хомуһум, эн туойсан тур

Сэмэй ыччат дьоммутун

Холус ыарык баттыктан

Сатаан быыһыыр кыаххынан

Хомуһум, эн алҕаа дуу

Сэрии суостаах ыырыттан

Харса суох дьүрүл тыаспыт

Сахаларын алҕаатын!