Загрузка... |
Неустроева
Татьяна Еремеевна (20.10.1928-10.06.2015) ССРС доруобуйатын харыстабылын туйгуна, Таатта улууһун уонна Амма нэһилиэгин Бочуоттаах олохтоохторо |
Биһиги ийэбит Неустроева Татьяна Еремеевна 1928 с. алтынньы 20 күнүгэр Таатта улууһун Уолбатыгар төрөөбүтэ. Аҕата Неустроев Еремей Филиппович бухгалтерынан, складка, сельпо председателинэн үлэлээбитэ. Ийэтэ Матаннанова Марфа Макаровна төрдө Дэбдиргэ этэ, дьиэ хаһаайката. 2 оҕону төрөппүттэрэ, 2 оҕону ииппиттэрэ. Быраата Неустроев Эдуард Еремеевич 1931 с. төрүөх, фтизиатр бырааһынан Ставропольскай кыраайга Кисловодскайга, Ессентукига үлэлээбитэ. Кэлин Покровскайга тубдиспансерга главврач этэ. Биир кыыстаахтара МГУ-ну бүтэрэн билигин Ессентукига олорор, 2 оҕолоох. Бииргэ иитиллибит улахан убайа Неустроев Иннокентий Иннокентьевич 1919 с.т. Дьокуускай куоракка Облметка, Обкомҥа үлэлээбитэ. Идэтинэн историк этэ. Биир кыыстааҕа билигин Дьокуускай куоракка олорор, 1 оҕолоох. Кыра убайа сэрииттэн ылбыт бааһыттан 23 сааһыгар өлбүтэ. Төрөппүттэрэ 2 саастааҕар Уус-Тааттаҕа көспуттэрэ. Аҕата пристаҥҥа складка үлэлии сылдьан 1942 с. армияҕа барбыт. Ийэтэ 2 оҕотунаан Уолабаҕа көһөн кэлбитэ. 1937 сыллаахха Уус-Таатта оскуолатыгар 1 кылааска үөрэнэ киирбитэ. Оскуолаҕа үөрэнэр кэмнэригэр учугэй үөрэнээччи буолан лента, тэтэрээт, харандаас уонна көстуум таҥаһынан бириэмийэ ылбыта.
1939 с. дойдуга кураан сыллар саҕаламмыттара. 4 кылааһы бүтэрбит сайыныгар Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаламмыта. Сут-сутурҕан, сэрии буолан дьон-сэргэ олоҕо улаханнык мөлтөөбүтэ. От-бурдук үүммэккэ элбэх ыал сүөһүлэрэ эстибитэ. Аччыктааһын, өлүү-сүтүү саҕаламмыта. Үлэни кыайар эдэр дьон бары сэриигэ барбыттара. Нэһилиэккэ кырдьаҕас дьон, оҕолор, дьахталлар эрэ хаалбыттара. Аччыктааһын, ыарахан колхоз улэтэ ол кэмнээҕи оҕо көлүөнэни барытын оҕо саастарын кытаанах дьылҕалаабыта. Сарсыарда 7 ч. киэһээ 10 ч. дылы улахан дьону кытта тэҥҥэ үлэлээбиттэрэ. Күүстэрэ баарынан оҕолору кырдьаҕас оҕонньоттор, эмээхситтэр батыһыннара сылдьан үлэлэтэллэрэ. 1944 с. өҥ дьылга тиийэн бурдук баайа сылдьан хаппыт киистэни илиилэригэр мэлийэн, туорах бурдугу ыстаан сииллэрэ. Туорах бурдук минньигэс амтанын олох умнубаппын диирэ. Аҕалара армияҕа барарыгар 1 аттааҕын оҕуска атастаһан дьонугар хаалларан онон дьоно тыыннаах хаалбыттара. 1 кылааска киирэллэригэр 34 эбиттэр. Онтон 4 эрэ буолан хаалбыттар. Табаарыстара сут, сэрии сиэртибэтэ буолан бары эдэр саастарыгар өлбүттэр. 1945 с. Кыайыы ыһыаҕар килбиэннээх үлэтин иһин «За доблестный труд в ВОВ 1941-45 гг.» мэтээлинэн наҕараадаламмыта.
Андросов Прокопий Харлампьевич, Рахлеева Мария Федотовна, Каприна Агафья Михайловна, Андросов Николай Афанасьевич буолан колхоз туруу улэһиттэрин кытта тэҥҥэ наҕараадаламмыттара. 7 кылаас кэнниттэн Уолбаҕа «Калинин» аатынан колхозка ферма тас үлэһитинэн үлэлээбитэ. От, мас, балбаах тиэйбитэ, фермаҕа сүөһү аһаппыта. Сайын окко, бурдукка үлэлээбитэ.
1947-50 сс. ЯФАШ-ка уерэммитэ (Якутская фельдшерско-акушерская школа). Кирилл Михайлович Корнилов, Елена Тимофеевна Хохолова, Мария Георгиевна Кошмелева, Екатерина Михайловна Родионова, Михаил Владимирович Ищенко, Степан Александрович Титов, Лидия Михайловна Большева, Мария Ивановна Дуглас, Раиса Ипатовна Вепрева үтүөкэн дьоҥҥо үөрэммитэ. Ону наһаа учугэйдик саныыра, ахтара. Кини көлүөнэ оҕолоро наһаа баҕаран туран кыһаллан үөрэммиттэрэ. Тыа оҕолоро нууччалыы да билбэттэрэ, наһаа килбиктэрэ, үөрэхтэригэр наһаа охсоро, мөлтөх этилэр. Ол иһин наһаа кыһаллар, ааҕар эбиттэр. Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьыаҕыттан сүүрүүнэн, хайыһарынан дьарыктаммыта. 1945 с. оройуоҥҥа Кыайыы ыһыа5ар 400 м. сүүрүүгэ иккис миэстэ буолбута. ЯФАШка кыһаллан дьаныһан үөрэнэн 1950 с. үлэһит буолбута. Баайаҕаҕа участковай балыаһаҕа биэссэринэн анаммыта. Онно 4 сыл улэлээбитэ. Баайаҕа кырдьаҕас олохтоохторо хойукка дылы үчүгэйдик ахталлара, саныыллара.
Баайаҕаҕа Валентин Васильевич Землянников, Маргарита Николаевна Теплякова, Нина Иосифовна Силонова диэн нуучча быраастарын кытары бииргэ үлэлээн үлэ мындырдарыгар үөрэммит, өргө дылы суруйсан билсэр этэ. Медсестралар Дедюкина Анна Семеновна, Макарова Марфа Васильевна уо.д.а. наһаа кыһамньылаах, чуолкай туттуулаах-хаптыылаах толоругас улэһиттэр диэн кэпсиирэ. Подругатын Дягилева Валентина Тимофеевнаны наһаа учугэйдик ахтара-саныыра.
1950 с. билсибит дьүөгэлэрин Неустроева Александра Андреевнаны, Рахлеева Анастасия Романовнаны кытта уһун кэмнэргэ телефонунан кэпсэтэ-билсэ олорбуттара, үчүгэй эрдэҕинэ бара сылдьара.
1954 с. Чычымахха биэссэринэн ананан кэлбитэ. Биэссэринэн, участковай балыыһа сэбиэдиссэйинэн, акушерканан, детсадка медсестранан уопсайа 45 сыл устата үтүө суобастаахтык, эппиэтинэстээхтик олус бэркэ үлэлээн дьон-сэргэ ытыктабылын махталын ылбыта. Оччолорго Ынах-Күөлунэн, Тараҕананан, Көрдөрүүлээххэ, Учайга, Төрүккэ, Чымнаайыга, Уодайга, Соҕуйга, Түөнэкэйгэ, Нохуга, Мас Аппаҕа, Охотскай Перевозка тиийэ сылдьара. Ыалдьыбыт дьоҥҥо тиийэн суһал көмө оҥороро. Оҕолорго прививка оҥорон кэлэрэ. Атынан ыалдьыбыт дьону бэйэтэ таһара, наһаа кутталлаах этэ. Билиҥҥи курдук «Скорая помощь» оччолорго суоҕа. Дьахталлар Чычымахха оҕолоноллоро. Сороҕор кыайан кэлбэккэлэр олорор сирдэригэр фермаҕа оҕолоноллоро. Онно тиийэн төрөтөн кэлэрэ. Кыһынын сыарҕа атынан, сайынын ыҥыыр атынан вызовка сылдьар этэ. Оччолорго сыстыганнаах ыарыылар: туберкулез, трахома, илиистик нэһилиэнньэ ортотугар тарҕаммыт кэмнэрэ этэ. Ону суох оҥорор туһугар үлэлииллэрэ. Эмп ыла, отчуокка Ытык-Күөлгэ атынан тахсаллара. Аны урут наһаа тиийиммэттик, кырыымчыктык, алаастарынан тарҕаһан олорбут үөрэҕэ суох хараҥа дьон оҕолоругар прививка бэрдэрэри наадалааҕынан аахпаттара. Оҕолоро ытаабытыгар аһынан 1 дьахтар ийэбитин сыпсынан охсо сыспыт этэ. Ыарахан ыарыһаҕы атынан Ытык-Күөлгэ таһаараллара. Кини үлэтин, түбүгүн туһунан бу строкалар кэпсииллэр:
«Ардах буоллун, хаар буоллун
Тымныы буоллун, куйаас буоллун
Түүн буоллун, күнүс буоллун
Бырааһынньык буоллун, өрөбүл буоллун
Сатыы буоллун, атынан буоллун
Биэссэр Таня вызовка дьону өрүһүйэ түһэ турара».
 |
Неустроева Татьяна Еремеевна- фелдьшер, Бычков — хирург, Ольга Афанасьевна-сэбиэт бэрэссэдээтэлэ. Баайа5а. 1952-53 сс. |
 |
Неустроева Т.Е. — фелдьшер, Милляева Люба- медсестра, Самсонова Варвара Николаевна-фельдшер, Брызгаев -хирург, Игнатенко Татьяна-медсестра. Чычымах. 1955-56 сс. |
Бырааьынньыкка тиритэн-хорутан ас беҕетун астыыр, дьэ аһаары остуолга олорон эрдэхпитинэ киһи ыарыйда диэн ийэбитин илдьэ баран хаалаллара. Биирдэ эмэ кулуубка киинэ көрө олордоҕуна ыҥыран таһааран вызовка илдьэ баран хаалаллара. Түүн дьахтар төрөөрү гыннаҕына утуйа сыттахпытына дьиэбитин кэлэн тоҥсуйан маамабытын илдьэ бараллара. Сарсыарда оскуолаҕа барарбытыгар 4 кыыс уһун баҕайы баттахпытын 2 хараҕынан көрбөт эһэбит өрөн ыыталыыра. Ийэбит түүн вызовка сырыттым диэн күнүс кэлэн утуйа сыппат, дальше үлэлиир. Хата 2 эбээбит, 2 эһэбит баар буоланнар — кинилэр дьиэҕэ-уокка дьаһаллаах буоланнар, ийэбит оннук улэлээтэҕэ.
Кэнники олох сайдан участковай балыыһа аһыллыбыта. Онно бастакы бырааһынан Петров Евгений Александрович диэн нуучча киһитэ кэлэн үлэлээбитэ. Ким Галина Александровна (кореянка), Емельянов Николай Федорович, кэлин Захарова Лидия Ивановна, Корякина Евдокия Николаевна, Старостина Степанида Прокопьевна үтүө суобастаахтык үлэлээн ааспыттара. Биэссэрдэринэн Самсонова Варвара Николаевна, Филатова Анна Васильевна, Васильева Анна Ивановна, Максимова Софья Семеновна.
Сиэстэрэлэр: Христофорова Людмила Гаврильевна, Хатылыкова Зинаида Анисимовна, Филиппова Татьяна Владимировна, Тихонова Лидия, Налыяхова Софья Алексеевна, Варламова Тамара Петровна.
Санитаркалар: Степанова Елена Андреевна, Тимирова Софья Ананьевна, Селляхова Марфа, Канаева Варвара Саввична.
Повардар: Павлова Прасковья Константиновна, Аянитова Анфиса Михайловна.
Завхоз: Канаев Павел Иванович, Малышев Андриан Васильевич.
Тас остуорас: Большаков Гаврил Николаевич, Павлов Зараб Пантелеймонович.
 |
Тураллар: уҥаттан бастакы Васильева Анна Ивановна, иккис- Христофорова Людмила Гаврильевна. Олороллор: уҥаттан бастакы- Тихонова Лидия Ивановна, Хатылыкова Зинаида Анисимовна, Неустроева Татьяна Еремеевна
|
Бу иллээх-эйэлээх, бары бииргэ тутуспутунан өр кэмҥэ эппиэтинэстээхтик, кыһамньылаахтык, ыраастык-чэбэрдик тапсан үлэлээбит коллектив тутаах дьонноро, кинилэр үчүгэй үлэһит буоланнар үлэбит-хамнаспыт кыайтарара-табыллара, диэн ахтара, махтанара. Ыраах Арассыыйаттан нуучча кыргыттара трахоманы эмтээһиҥҥэ таһаарылаахтык кэлэн үлэлээбиттэрэ. Щербакова Валентина, кэлин Акимова Алевтина акушерка, Костромина Людмила кэлэн үтүө суобастаахтык үлэлээн ааспыттара. Бу улэлээбит сылларыгар Баайаҕаҕа төрөппүт оҕолоро 71 саастаах, Чычымахха төрөппүт оҕолоро 67 саастаах бэйэлэрэ ыал эбэлэрэ, эһэлэрэ буолбуттара ырааппыт кырдьаҕас дьон. Оччоҕо төрөөбүт оҕолор үксүлэрэ кини илиитигэр төрөөбүттэрэ.
1968 с. 40 сааһыгар ССРС Доруобуйатын харыстабылын туйгуна буолбута. Саха АССР Верховнай Советын Президиумун Почетнай Грамотатынан 2 төгүл наҕараадаламмыта. Таатта улууһун уонна Амма нэһилиэгин бочуоттаах гражданина буолбута. Тыыл, үлэ ветерана.
Бийиги ийэбит хаачыстыбалара: аламаҕай майгы, дьоҥҥо үтүө сыһыан, элбэх киһини-оҕону ыарыыттан ерүһүйэн олоххо төннөрүү. Дьон туһугар кыһамньы, аһыныгас сүрэх. Үлэҕэ үрдүк эппиэтинэс. Тылынан да эмтиир эмчит. Кини кэлээтин кытта ерүһүйэр буолла диэн ыарыһахтар холкутуйа туһэллэр эбит. Ону элбэх киһиттэн истибитим.
1955 с. биһиги аҕабытын Афанасьев Владимир Куприяновиһы кытта дьоллорун холбоон ыал буолбуттара. Владимир Куприянович – Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа. Кыһыл Сулус орден кавалера. Өр сылларга Чычымах оскуолатыгар учууталлаабыта. Саха сирин саахымакка 4 төгүллээх чемпиона этэ. 5 оҕону төрөппүттэрэ. Аҕабыт өлбүтун кэннэ ийэбит аҥардас хаалан 5 оҕотун барыбытын үөрэхтээбитэ. Бары норуот хаһаайыстыбатын араас специалистара буолбуппут. Онон аҕабыт баҕатын, кэриэһин ийэбит толорбута. Өлөөрү сытан оҕолоргун үөрэттэрээр, үөрэҕи ылыах курдуктар диэхтээбит этэ. Билигин сиэннэрэ үлэһит буола сылдьаллар. Ким экономист, ким юрист, эмчиттэр, инженердар. Хос сиэннэрдээх. Онон ийэбит олоҕо салҕанар.
Ахтыыны суруйдум улахан кыыһа Стручкова Антонина Владимировна.
27.06.2021 с. Чычымах
 |
 |
| 2018 с. Чычымахтааҕы врачебнай амбулатория дьиэтигэр Татьяна Еремеевна Неустроева аата иҥэриллибитэ уонна кини аатынан сквер арыллыбыта |
Валентина Кулачикова –Үрүччэ
Улуу Кыайыы алаадьыта.
Т.Е.Неустроеваҕа
Сааһырбыт эдьиийбит кэпсээнин
Чуумпурбут саалаҕа олорон,
Ыар сэрии хаарыйбыт сылларын
Долгуйа харааста иһиттим.
Кыракый кыысчааны, оччоҕо
Үөрэххэ дьулуһар баҕатын,
Курууска аҥаара хааһыта
Хоргуйан өлөртөн быыһаабыт.
Аҕатын ахтара күүһүрэн
Күннэтэ эрэнэ күүтэрэ,
Кыайыыны түөһүгэр иилинэн
Өстөөҕү самнаран төннөрүн.
Ыарахан үлэҕэ эриллэн
Элбэҕи көрбүтэ оҕо саас,
Ыала уол хоргуйан өлбүтүн
Ийэтэ айманан ытыырын.
Оо, кыайыы күүтүүлээх үөрүүтэ
Хас биирдии ыал аайы тилийэн,
Эйэ-дьол арчыта эргиллэн
Сэрии ыар былыта кыйдаммыт.
Аччык кыыс күндүтүн умнубат
Ол киэhэ ийэтэ буһарбыт,
Минньигэс түөрт кыра алаадьы
Амтанын отойун умнубат.
Оҕо саас кэрэтин билбэтэх
Сут-кураан, уот сэрии оҕото
Сүрэҕэр сүппэттик иҥэрбит
Кыайыы күн, улуу күн үөрүүтүн.
Долгуйа даҕаны иһиттим
Сааһырбыт эдьиийбит кэпсээнин,
Нөрүйдүм иһирэх иэйиинэн
Хоолдьуктаах бэйэккэм хоҥкуйан.
Литература :
- Воспоминание Татьяны Еремеевны // Таатта улууһун Чычымах балыыһатын 100 сыла / хомуйан оҥордо Л.Я. Васильева. – Дьокуускай : ХИФУ Издательскай дьиэтэ, 2013. – С. 103 -105.
- Оҕом барахсан үтүө эрэ өйдөбүлү хаалларда // Таатта .- Олунньу 11 к. – 2011.
- Васильева Л.Я. Арааска түбэспитим элбэх буоллаҕа… // Таатта улууһун Чычымах балыыһатын 100 сыла / хомуйан оҥордо Л.Я. Васильева. – Дьокуускай : ХИФУ Издательскай дьиэтэ, 2013. – С. 105 -106.
- Захарова М. Биэлсэр Таанньа – мин бырааһым // Таатта . – Ахсынньы 6 к. – 2003
- Кэриэстэбил / оҕолоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ // Таатта . – От ыйын 21 к. – 2015.
- Морхоева А. Биэлсэр Таанньаны ытыктыыллар, киниэхэ сүгүрүйэллэр // Таатта . –
- Неустроева Татьяна Еремеевна // Кыайыы кынаттаах Албан аат – тыыннаах : [4 кинигэлээх] / хомуйан оҥордо С.И. Беркина ; редактор И.А. Сивцева. – Ытык Күөл, 2015 . – Т. 2 .- С. 78
- Неустроева Татьяна Еремеевна // Трудовая слава Якутии : Почетные граждане Республики Саха (Якутия), городов и улусов / Правительство Республики Саха (Якутия) ; авторы-составители : М.П. Габышев, К. Е. Павлов. – Якутск, 2006. – Т. 2. – С. 244.
- Неустроева Татьяна Еремеевна //Тыылтан тыыллыбыт олох : ахтыылар / [хомуйан оҥордо А.Н. Канаева]. – Чычымах, 2005. – С. 14-16.
- Сидорова А. Биэссэр Таня // Таатта . – Сэтинньи 17 к. – 1994
- Стручкрва А.В. Неустроева Татьяна Еремеевна төрөөбүтэ 95 сыла // Таатта – 2023 : ытык-бэлиэ күннэр : биоблиографическай справочник / “Таатта улууһа” муниципальнай оройуон, Таатта улууһун библиотекаларын кииннэммит ситимэ, Ытык Күөл киин библиотеката, Таатта улууһун кыраайы үөрэтээччилэрин көҥүл түмсүүтэ ; хомуйан оҥордо С.Т. Кычкина ; редактордар : У.И. Заболоцкая, Е.И. Шестакова. – Ытык Күөл : [и.с], 2022. – С. 82-85.
- Стручкова А.В. Түүн буоллун, күнүс буоллун дьону өрүһүйэ түһүнэн кэбиһэрэ …// Таатта улууһун Чычымах балыыһатын 100 сыла / хомуйан оҥордо Л.Я. Васильева. – Дьокуускай : ХИФУ Издательскай дьиэтэ, 2013. – С. 107 -111.