Соров Михаил Герасимович I

(1916-1994)

«1943сыллаахха армияҕа ыҥырыллан, ол сыл Кемеровскай уобалас Осинники диэн куоратыгар үлэҕэ сылдьыбытым. Онтон 1944 сылтан Ленинград куорат ыксатыгар 191-с дивизия 546 полкатыгар киирсэн ручной пулеметчигынан өстөөҕү үүрсүбүтүм. Сэриигэ сыл 2,3, 4 ыйдарыгар сэриилэспитим. Хас да дэриэбинэлэри босхолоспутум. Онно биһиэннэрэ салгынтан саба түһүүлэрин кэнниттэн сатыы армия сүтүгэ, ороскуота суох «Ура» хаһыынан сырсан киирбиттэрэ. Өстөөхтөр тобохторо куотан эрдэхтэринэ, биһиги кэннилэриттэн ытарбыт. Мин пулемет уһун уочаратын таһаарарым, үгүс киһи охторо, ытааччы элбэх буолан, ким хото туттубута биллибэт буолара». «Таатта улууһа. Харбалаах», 343 с.

******

Петров Гаврил Егорович

(1919-1993)

«1919 с. төрөөбүтэ. 1936 с. Чычымахха 7 кылааһы бүтэрбитэ. 1939-1940 сс. Якутскайга национальнай байыаннай оскуоланы бүтэрбитэ. 1940-1941 сс. Забайкальскай байыаннай уокурукка отделение командирынан сулууспалаабыта.

551 туспа стрелковай полк караульнай ротатыгар 1941 с. Арҕаа фроҥҥа барбыта. Сретенск куоракка байыаннай училищеҕа үөрэммитэ. 1942 с. кулун тутарга Забайкальскай байыаннай уокурукка 94 стрелковай дивизия 9 полкатыгар взвод командира.

1943 с. Иркутскай куоракка салайар состав резерватыгар турбута. 1943 с. Арҕаа Калининскай уобаласка Верховнай главнай командующай резерватыгар 21-с Армияҕа сулууспалаабыта.

1944 с. Албан ааттаах 177- с. Любанскай Суворов уонна Кутузов орденнаах стрелковай дивизияҕа взвод командира. 21-с аомия Ленинградскай фронт составыгар бэриллиитигэр Карельскай перешейкаҕа сэриилэспитэ. 1945 с. Балтийскай муора биэрэгэр Липно куораты босхолоспута.

1945-47 сс. рота командира. Сэрии кэнниттэн 4 сыл плановай комиссия председателэ, 3 сыл заготконтора инструктора, 1956 сылтан статуправление үлэһитэ этэ».

“Сэмэй дьон сырдык сэбэрэлэрэ”, 313 стр.

“Бэс ыйын 14 к. сарсыарда бөдөҥ калибрдаах 240 орудиеларынан 2 чаас 20 мүнүүтэ устата артиллерия өстөөх бөҕөргөнүүтүн лигийбитэ. Ол кэнниттэн пехота кимэн киирбитэ. Өстөөх уһуурар уотунан уонна хардары атааканан утарылаһа сатаабыта. Ол да буоллар биһиги чаастарбыт өстөөх оборонатын бастакы линиятын көҥү көтөн 14 км. Иннин диэеи сыҕарыйбыта. Куотан иһэр өстөөҕү тохтоло суох түүннэри-күннэри эккирэтэн, өстөөх бөҕөргөнүүтүн иккис линиятын бэс ыйын 13 күнүгэр штурмалаабыппыт. Сарсыарда 8 чааска өстөөх биһигини күүстээх уотунан көрсүбүтэ. Төбөбүтүн да өндөппөккө күн ортотугар диэри кирийэн сыппыппыт. Онтон мин биэрэстэ аҥардаах сиргэ көстөр бөлөх талахтарга сыыллан киирэллэригэр взводпар бирикээстээбитим. Быарбытынан сыыллан, ол бөлөх талахтарга киэһэ, күн тиит баһыгар түһүүтэ, тиийбиппит. Өстөөх уота намыраабытын кэннэ, биһиги уҥа өттүбүтүнэн ааһар щоссейнай суолга тахсан, Свирь үрэҕи муостанан атаакаҕа турарга бирикээстээбитим. Саллааттар муостаҕа диэри сырсан бытарыһаллар. Үрэххэ тиийэннэр эмискэ тохтоон хаалаллар. «Муоста көтүллүбүт»- дииллэр. Мин өр толкуйдуу барбакка: «Миигин батыһыҥ!»- диэн баран өрүскэ ыстанабын Саллааттарым көрүөх бэтэрээ өттүгэр үрэҕи туорууллар. Биир отделением муоста сис маһын устун сыыллан иһэр эбит. Мин взвод командирын көмөлөһөөччүтүгэр: «Икки отделениены илдьэ 7 уонна 8 роталар икки ардыларын булан обороналаныҥ уонна миэхэ связнойда ыытан биллэрээр”,- диэн бирикээстиибин уонна биир отделением сыыллан туоруурун кэтэһэ хаалабын.

Муоста сиһинэн бүтэһик саллаат туоруурун кытта, өстөөх минометунан ытыалаан барбыта да хойутаабыт этилэр. 7 рота быыһыгар киирэн сыттахпына, рота командира: «Атаакаҕа, иннин диэки!»- диэн команда биэрдэ. Ону истээт: «3 взвод атаакаҕа туруҥ!»- хаһыытыыбын. Тыа саҕатыгар боробулуоха мэһэйтэн иҥнэн тохтоотулар. Онуоха «Лаппаахынан быһа охсон туорааҥ!»- диэн хамаандалыыбын. Саллааттар мэһэйи туораан, тыа саҕатыгар турар соҕотох дьиэни атаакалаан ылаллар. Бүтүн батальон туран биһиэхэ холбоһор. Ити өстөөх иккис линиятын штурмалааһын иһин «Кыһыл Сулус» орденынан наҕараадаламмытым”.

Дмитрий Павлов. “Кадровай офицер этэ”. “Таатта”, бэс ыйын 22 к. 2004 сыл

Сэрии бэтэрээннэрэ. Гаврил Егорович уҥа өттүттэн кытыыга бастакы олорор.