(1894-22.10.1938)

1894 сыллаахха 4-с Дьохсоҕон (Сиэллээх) нэhилиэгэр Арҕаа Баарда ( Арҕаа Эбэ) диэн сиргэ, билиҥҥинэн Амма нэhилиэгэр (Чычымахха)  Федор Афанасьевич уонна Вера Евграфовна Сивцевтэр дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ.  Кини аҕата Алампа ийэтин кытта бииргэ төрөөбүт киhи. 1907 сыллаахха Георгий Чурапчыга политсыылынай Иван Трофимович Цыценко чааhынай оскуолатыгар 3 сыл үөрэммитэ.

15-16 сааhыгар Чычымахха 1909-11 сыллаахха почта-телеграф салаатыгар начаалынньыгынан үлэлии сылдьыбыта. Кэлин Иркутскайга почта чиновнигынан уонна эргиэҥҥэ үлэлии сылдьыбыт быhылаах. Сэбиэскэй былаас олохтонуутугар куоракка киирэн Саха сирин күбүөрүнэтин почтатын сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. П. Ойуунускайы, М. Аммосовы кытта доҕордоhон Сэбиэскэй былаас олохтонуутугар үлэни ыытыспыта, кинилэр соратниктара. «Саха омук» тэрээhиннэригэр миитиннэргэ тыл этэрэ, Алампа салайар агитационнай бөлөҕөр киирэн улуустарынан кэрийэн Сэбиэскэй былааhы сырдатыhара, нэhилиэнньэни кытары көрсүhэрэ, кэпсэтэрэ. Гражданскай сэрии саҕана 1922 сыллаахха Дьокуускайга алтынньы 19 к. тэриллибит революционнай-добровольческай этэрээт (Якнарревдот) кылаабынай командующайынан талыллан, уруккута үрүҥ повстанецтарыттан тэриллибит, 200 киhилээх Амма-Саhыл Сыhыыга хаайтарбыт  Строд хамнадыырдаах кыһыл этэрээтин босхолооһуҥҥа хорсун уонна сөптөөх дьайыыны оҥорбутун иһин 1923 сыллаахха ыам ыйын 1 күнүгэр ЯЦИК Президиумун уурааҕынан түөскэ анньынар үрүҥ көмүс бэлиэнэн наҕараадаламмыта. 1922 сыл ахсынньы 27 күнүттэн 1923 сыл ахсынньы 13 күнүгэр диэри ыытыллыбыт Сэбиэттэр Бүтүн Саха сиринээҕи I съезтэригэр делегатынан сылдьыбыта. 3 төгүл 1, 2, 3 ЯЦИК чилиэнэ, 1925-1926 сс. Эргиэн, промышленность наркомун солбуйааччыта. 1926 с. аһыллыбыт Дьокуускайдааҕы байыаннай оскуолаҕа курсанынан киирэ сылдьыбыт уонна 1927 сыллаахха репрессияҕа түбэһэн хаайылла сылдьыбыта таайан чыыскаламмыт быһылаах. 1926 сыллаахха А.Е. Кулаковскай Москваҕа өлбүтүгэр “Саха омук” аатыттан тыл эппитэ. 1927 сыллаахха закупчнай-плановай отдел сэбиэдиссэйэ.

Дьокуускайга уруккунан Сэбиэскэй, билиҥҥинэн Чернышевскай уулусса 9/26 дьиэтигэр 2 квартираҕа олоро сылдьыбыт. Кэргэнэ Лидия Александровна диэн артыыс идэлээх нуучча дьахтара, Толя диэн уол, ира диэн кыыс оҕоломмуттар, уоллара улаатан инженер үөрэхтэммит. 1917 сыл алтынньы 8-17 күннэригэр Томскай куоракка буолбут l Сибиирдээҕи съездкэ Иркутскайдааҕы Бүтүн Россиятааҕы потребительскэй союз делегатын быһыытынан почта-телеграф чиновнигынан үлэлии сылдьан кыттыыны ылбыт. Онон сибээстээн Георгий Федорович 1921 сыллаахха революцияны утарар саагыбар салайааччыларыттан биирдэстэрэ диэн тутулла сылдьыбыт. 1927 сыллаахха эмиэ тутулла сылдьан баран сотору босхоломмут. 1929 сыллаахха сэтинньигэ 3 сыл концлааҕыр үлэтигэр ууруллубут. Онтон М.К. Аммосовы кытары Москванан, Казахстаҥҥа тиийэн Уральскай куорат Москванан, Казахстаҥҥа тиийэн Уральскай куорат Димитровскай уулусса 74 дьиэтигэр олорбут. Арҕаа Казахстан облторун ыстаарсай экономиһынан олордоҕуна 1938 сыллаахха олунньу 28 күнүгэр 58-1,2,7,11 ыстатыйаларынан тутуллубут. ИДьНК оhуобай тройкатын 1938 сыл алтынньы 21 к. быhаарыытынан Япония туhатыгар үспүйүөннээтэ диэн ытылларга ууруллубут. Бириигэбэрэ 1938 сыллаахха алтынньы 22 күнүгэр толоруллубут. Дьыалата Туркестан байыаннай уокуругун трибуналын быһаарыытынан 1958 сыллаахха муус устар 7 күнүгэр тохтотуллубут.

                    Е.Ф. Кузьмина (“Таатта-2017. Ытык-бэлиэ күннэр”)