Хоноехов Василий Дмитриевич (1945-2001)

1945 с. тохсунньу 26 күнүгэр Таатта улууһугар Уолбаҕа  төрөөбүтэ. Уолба оскуолатын бүтэрбитэ. 1962 с.  Коммунальнай контораҕа возчигынан үлэтин саҕалаабыта. 1962 с. стройучаастакка штукатурунан үлэлээбитэ. 1963 с. Майатааҕы ЭТУСка монтерунан үлэлээбитэ. Онтон Тааттатааҕы ЛТУ га үлэлээн Чычымахтан Охотскай Перевозка диэри телеграф линиятын көрүүтүгэр үлэлээбитэ.  1970 с. киномеханиктар оскуолаларын (ГПТУ-7) бүтэрэн бу идэтинэн өр сылларга таhаарыылаахтык үлэлээбитэ. 

Общественнай үлэнэн күүскэ дьарыктаммыта. Тааттатааҕы народнай театр артыыһа. 1962 с. ыам ыйын 8-9 күннэригэр Кремль театрыгар турбут Т.Сметанин “Лоокуут уонна Ньургуһун” драматыгар оонньообута. Уус-уран самодеятельность актыыбынай кыттыылааҕа этэ. Элбэх ахсааннаах фестиваллар лауреаттара, дипломаннара. Республикатааҕы культура үлэһиттэрин 5-с съеһин делегата. 

Нэһилиэк общественнай олоҕор активнайдык кыттара- икки созывка народнай депутатынан талыллан таһаарыылаахтык үлэлээбитэ, “Советскай” агитзона начальнига, табаарыстыы суут бэрэссэдээтэлэ, культура комиссиятын председателэ, тѳрөппүт комитетын председателэ этэ. “Коммунист” хаhыат общественнай корреспонденын быhыытынан нэhилиэк туруу үлэhит дьонун элбэхтик сырдаппыта.

 Памятниктары харыстыыр общество председателэ буолан туран элбэх үлэни ыыппыта. Ол курдук, гражданскай сэриигэ охтубут кыһыл байыастарга аналлаах железобетон пааматынньыгы, Мэлдьэгэй дьаамыгар, Амма өрүс дьаамыгар мас пааматынньыктары, Н.А. Слепцов ытыллыбыт сиригэр мемориальнай бэлиэни, ревкомовец А.Г.Попов уҥуоҕун Нохуттан киллэртэрэн уҥуох туттарыыга, пааматынньык, тимир күрүө оҥорууга,  Николаевскай таҥара дьиэтин кырыыһатын саҥардан оҥорууга быһаччы үлэлэспитэ.

1971 с. оҕолорго анаан  “Манчаары”оҕо кинотеатрын тэрийэн 15 сыл устата үрдүк таһымнаахтык үлэлэппитэ. Кинотеатрга дьарыктанар оҕолорго иитэр-үөрэтэр үлэни күүскэ ыытара, дьиссипилиинэни ирдиирэ.  Кинотеатр үлэтэ 1973 с. республикаҕа үһүс миэстэни ылбыта. Нэһилиэк 200-тэн тахса  оҕото  куруһуокка сылдьан хаартыскаҕа түһэриигэ, бэчээттээһиҥҥэ, киинэни көрдөрүү кистэлэҥнэригэр үөрэммитэ. Кинилэр агитбригаданан сылдьан киинэ, концерт  көрдөрөллөрө.  Онно дьарыктаммыт оҕолортон анал үөрэхтээх өрөмүөннүүр маастар уонна киномеханиктар тахсыбыттара.

Сайынын фермаларга, от биригээдэлэригэр, кыһынын агитзоналарга, саҥа тутулла турар Даайа Амматыгар тиийэ кэрийэн  передвижка тэрийэн киинэ көрдөрөрө. Киинэ биллэриитин олус тупсаҕай гына ойуулаан, ыҥырар-угуйар гына суруктаан-бичиктээн оҥороро. Дэриэбинэ ортотугар сайыҥҥы киинэ көрөр сарай туппута. Василий Дмитриевич ис сүрэҕиттэн үтүө суобастаахтык үлэлиирэ бар дьонугар холобур буолара.

Наҕараадалара: 1976 с. 9-с пятилетка, 1980 с 10-с пятилетка ударнига,  1977 с. “Коммунистическай үлэ ударнига”, 1979 с. РСФСР Госкинотун Бочуотунай грамотата, 1982 с. “СССР киноматографиятын туйгуна”, 1991 с. “Саха сирин киинэтин бэтэрээнэ”, үгүс элбэх грамоталар, ол иhигэр Саха АССР культуратын министерствотыттан, САССР кинофикациятын управлениетыттан, ССКП обкомуттан.

***

Кыһамньылаах үлэһит [суоппар Ф.П. Шамаев туһунан] // Коммунист . – 1979.

        Суолу-ииһи көннөрүөххэ, сибээһи тупсарыахха // Коммунист . – 1980 . – Балаҕан ыйын 30 к.

Сылгыһыт Сэмэн [С.В. Налыяхов туһунан] // Коммунист . – 1980. – От ыйын 3 к.

Туйах хатарааччы [суоппар С.С. Охотин туһунан] // Коммунист . – 1988.

***

Ылбаҕай куттаах ырыа Баһылай : [ахтыылар, ыстатыйалар] / [хомуйан оҥордо А.В. Христофорова] . – Чычымах : “Айылгы” сынньалаҥ киинэ”, 2005.

***

Аҕабыт туһунан иһирэх өйдөбүллээхпит / оҕолоро // Таатта . – 2004 . – От ыйын 8 к.

Андросов, П. Нэһилиэнньэни культурнай өттүнэн үрдүк таһымнаахтык хааччыйар иһин  // Коммунист . – 1978 .- Кулун тутар 21 к.

Варламов, Е. Идэтигэр уһуйар // Эдэр коммунист . – 1978 . – Олунньу 3 к.

Варламов, Е. Киномеханик Василий Хоноехов туһунан аҕыйах тыл // Коммунист . — 1973

Колотинскай, П.Г. Баһылай Хонойоохоп  // Олох уустара / П.Г. Колотинскай . – Таатта, 2006 . – С. 89-91.

Лениннии ударнайдык үлэлээһин сыла : [“Манчаары” кинотеатр үлэтэ] // Коммунист . – 1980 . – Тохсунньу 17 к.

Малышев, Л.Н. Кэрэ киһи кэлэн ааспыта // Сүгүрүйэр сырдык кыһабыт : С.Р. Кулачиков – Эллэй аатынан Чычымах оскуолатын 100 сыла / Г.П. Бястинов-Дьулурҕа. – Дьокуускай : Бичик, 2006 . – С. 67-68.

Морхоева, А. Кинофикатордар сүбэлэһэллэр : [В.Д. Хоноехов үлэтэ сыаналаныыта] // Коммунист . – 1982.

Морхоева, А. Ситиһии кистэлэҥнэрэ // Саха сирэ . – 1983. – От ыйын 21 к.

Морхоева, А. Сүбэ мунньах : [В.Д. Хоноехов биригэдьиирдээх Амма киноустановкаларын мунньаҕа] // Коммунист . – 1983. – Кулун тутар 17 к.

        Сорова, Л. Манчаары-оҕо кинотеатра / Люда Сорова // Сүгүрүйэр сырдык кыһабыт : С.Р. Кулачиков – Эллэй аатынан Чычымах оскуолатын 100 сыла / Г.П. Бястинов-Дьулурҕа. – Дьокуускай : Бичик, 2006 . – С. 68.

Түөрт сыллааҕыларын толордулар // Коммунист . – 1979 . – От ыйын 3 к.

Федоров, П. Саҥа көрдөбүллэр таһымнарыгар : [Саха сирин культуратын V съеһигэр В.Д. Хоноехов тыл эппитэ ахтыллар] // Эдэр коммунист . – 1978 . – Муус устар 7 к.

Хоноехов Василий Дмитриевич // Кыайыы кынаттаах Албан аат тыыннаах : Сэрии сылын оҕолоро. Т. 3 / [хомуйан оҥордо С.И. Беркина; ред. И.А. Сивцева] . – Ытык Күөл : “Таатта” хаһыат редакцията, 2015 . – С. 70.

Христофоров, К. Ырыа куттаах Баһылай : [сыана ветерана В.Д. Хоноехов кэриэһигэр ыытыллыбыт “Ырыа ыллыгынан” эр дьоҥҥо улуустааҕы  конкурс туһунан] // Таатта . – 2005. – Муус устар 26 к.